Türkiye'de muhalif medyaya güven arttı

Reuters Enstitüsü, her sene dünyadaki haber tüketim alışkanlıklarını incelediği Dijital Haber Raporu'nun bu yılki verilerini kamuoyu ile paylaştı. Türkiye ile birlikte 48 ülkenin incelendiği rapor hazırlanırken ülke başına yaklaşık 2 bin kişi ile görüşüldü.

Elde edilen verilere göre genel olarak habere güven, dünyadaki eğilime paralel şekilde 2015'ten bu yana en düşük seviyeye geriledi. Yapılan sıralamada iseNow TV Haber, Sözcü TV, Halk TV gibi muhalif ya da eleştirel yönleri ile öne çıkan markalara güven daha yüksek çıktı. Kamu yayın kuruluşu TRT gibi hükümet yanlısı kuruluşlara ise güvenin azaldığı görüldü.

2025 Dijital Haber Raporu'na göre

en çok güven duyulan marka yüzde 61 ile Now TV Haber oldu. İkinci sırada yüzde 54 ile Sözcü TV, üçüncü sırada da yüzde 53 ile Halk TV yer aldı. En az güven duyulan medya organı da yüzde 37 ile hükümet yanlısı yayınlar yapan A Haber oldu. TRT, yüzde 46 güven oranıyla yüzde 50'nin altında kaldı.

Raporda sosyal medyanın İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun tutuklanmasının ardından düzenlenen protesto gösterileri ve yapılan boykot çağrılarının güçlenmesinde önemli bir rol oynadığı tespiti yapıldı. Ancak buna rağmen televizyonun haber almada hâlâ önemli ve etkili bir kaynak olmaya devam ettiği belirtildi. Basılı gazetelerin ise haftalık okunma oranı 2015'teki seviyesinin neredeyse üçte birine geriledi.

Haber kaynağı ağırlıklı olarak internet

Buna karşın farklı kanallardan olmak kaydıyla, örneğin web sitesi ya da farklı sosyal ağlar dahil, Türkiye'de başlıca haber kaynağı yüzde 72 ile internet. Haber almada televizyonun yeri yüzde 56, sosyal medya kanallarının yüzde 46, yazılı basının ise yüzde 16. Haber almada cihaz olarak ise en çok yüzde 72 ile cep telefonu kullanılıyor.

Haberlerin sosyal medya, mesajlaşma platformları ya da e-posta yoluyla paylaşma oranı ise yüzde 36.

Sosyal medya platformlarının haber kullanım dağılımında da Instagram'ın öne çıkmaya başladığı dikkat çekiyor. Raporda yüzde 2'lik artışla Instagram'ın Türkiye'de yüzde 40 oranında haber amaçlı kullanıldığı görülüyor. YouTube'un yüzde 35, Whatsapp'in yüzde 23, X'in yüzde 23, Facebook'un yüzde 22 ve TikTok'un haber amaçlı kullanımı yüzde 11.

Türkiye'de basına yönelik baskılar

Reuters'ın raporunda 2024 yılında Türk medyasının önemli yasal ve hükümet baskılarıyla karşı karşıya kaldığı, en az 10 gazetecinin tutuklandığı, 57 kişinin gözaltına alındığı ve 30'dan fazla gazetecinin de 'kamu görevlilerine hakaret', 'kolluk kuvvetlerine karşı şiddeti teşvik etme', 'yanıltıcı bilgi yayma' ve 'terör örgütlerini destekleme' gibi suçlardan mahkum edildiği vurgulandı.

Temmuz 2024'te 19 uluslararası insan hakları ve basın özgürlüğü örgütü, Avrupa Birliği'ni Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde en fazla davanın görüldüğü (yaklaşık 21 bin 600) ülke haline gelen Türkiye'de ifade özgürlüğünü ve gazetecilerin haklarını korumak için daha güçlü adımlar atmaya çağırmıştı.

Uluslararası sivil toplum örgütü Özgürlük Evi'ne göre Türkiye, son on yılda özgürlüklerde en keskin düşüşü yaşayan ilk on ülke arasında yer alıyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'nün Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde Türkiye 180 ülke arasında 159'uncu sırada yer alıyor.

Dünyadaki durum nasıl?

Raporun dünya genelindeki bulgularına göre TV, basın ve haber siteleri gibi geleneksel medya kaynaklarıyla etkileşim düşmeye devam ederken sosyal medyaya, video platformlarına ve çevrimiçi toplayıcılara bağımlılık artıyor. Buna göre rapora dahil ülkelerin ortalamasına göre Facebook yüzde 36, YouTube yüzde 30, Instagram yüzde 19, WhatsApp yüzde 19, TikTok yüzde 16 ve X yüzde 12 oranında haber alma amaçlı kullanılıyor.

Elon Musk 2023'te Twitter'ı satın alması ve platformun X'e dönüşmesinden bu yana özellikle genç erkekler olmak üzere çok daha fazla sağ eğilimli kişi bu ağa akın ediyor. İlerici kesimler ise bu platformu büyük ölçede terk etti. Ancak raporda Threads, Bluesky ve Mastodon gibi rakip ağların haberler için yüzde 2 veya daha az erişimle küresel olarak çok az etki yarattığı belirtiliyor.

Değişen platform stratejileri, videonun bir haber kaynağı olarak öneminin artmaya devam ettiği anlamına geliyor. Rapora göre tüm pazarlarda sosyal video tüketenlerin oranı 2020'de yüzde 52'den 2025'te yüzde 65'e çıktı. Filipinler, Tayland, Kenya ve Hindistan'da artık daha fazla insan haberleri okumaktansa izlemeyi tercih ettiğini söylüyor.

Arama motorları ve diğer platformlar gerçek zamanlı haberleri entegre ettikçe, yapay zeka sohbet robotları ve arayüzlerinin de bir haber kaynağı olarak ortaya çıktığı görülüyor. Rakamlar genel olarak hâlâ nispeten küçük (yüzde 7 her hafta haber için kullanıyor) ancak 25 yaş altı kişilerde çok daha yüksek (yüzde 15).

Ancak genel olarak çoğu ülkedeki okuyucular ya da kullanıcılar haberlerde yapay zeka kullanımına şüpheyle yaklaşıyor.

DW Türkçe