Merkez Bankası enflasyon hedeflerini niye tuttura mıyor?

Eski Hazine Müsteşarı Dr. Mahfi Eğilmez kendi adını taşıyan blogunda, "Tutmayan Enflasyon Hedefleri" başlıklı bir yazı yayımladı.

Eğilmez, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yıllardır uyguladığı enflasyon hedeflemesi politikasının sonuçlarını değerlendirdiği son yazısında, hedeflerin tutturulamamasının nedenlerini ve politika uygulamalarındaki sorunları ayrıntılarıyla ele aldı.

TCMB’nin hükümetle birlikte uzun süredir yüzde 5’lik enflasyon hedefi belirlediğini hatırlatan Eğilmez, bu hedefe yalnızca 2009, 2010 ve 2012 yıllarında yaklaşılabildiğini vurguladı. Eğilmez ayrıca, Orta Vadeli Programlarda (OVP) açıklanan enflasyon tahminlerinin ise hedeflere göre daha gerçekçi olmasına rağmen gerçekleşen enflasyondan çok uzak kaldığını belirtti.

Faiz indirimi dönemine dikkat çekti: Büyük yanlış

Eğilmez, yazısında enflasyon hedefleri, Orta Vadeli Program (OVP) tahminleri, gerçekleşen enflasyon, sapmalar ve politika faizlerine yer verdiği bir tablo paylaşarak şunları kaydetti:

"Grafik hedef ve tahminlere göre sapmaları çok daha açık biçimde sergiliyor. Eliptik çerçeve (gri oklarla gösterilen) sapmaların anormalleştiği dönemi (2021 Eylül – 2023 Haziran) ortaya koyuyor. Bu dönem yükselen enflasyonu düşürebilmek için TCMB’nin faizleri düşürmeye başladığı dönemdir. Bu büyük yanlışı, olmayacağını bilsem de, her seferinde kulağımıza küpe olsun diye vurguluyorum."

Hedefler mi yanlış, para politikası mı?

Yazısında bu aşamada sorulması gereken soruları sırayalan Eğilmez şunları kaydetti:

"Hedef ve tahminler mi yanlış yoksa TCMB’nin uyguladığı para politikası mı yanlış? Yoksa her ikisi de mi yanlış? Eğer hedef ve tahminler doğruysa o zaman TCMB Bankası bu hedef ve tahminlere uygun para politikası izlemiyor demektir. Eğer hedef ve tahminler yanlışsa yanlışta yıllardır niçin ısrar ediliyor? Maliye politikası, para politikasına yeterince destek olmuyor mu?"

Yazısının devamında bu sorulara yanıt üreten Eğilmez, 2023’te bütçe açığının GSYH’nin yüzde 5,1’ine, 2024’te ise yüzde 4,7’sine ulaştığını, bu durumun para politikasına destek verilmediğini gösterdiğini söyledi.

Depremin etkisiyle 2023’teki açığın anlaşılabilir olduğunu ancak 2024 için aynı gerekçenin geçerli olmadığını belirten Eğilmez, "2024’de bütçe açığının büyüyeceği öngörüldüğüne göre enflasyon hedefi ve tahmini çok daha gerçekçi yapılabilirdi" dedi.

2025’te bütçe açığının yüzde 3’ün altına düşeceği öngörüsüne işaret eden Eğilmez, bu yıl maliye politikasının para politikasına destek vermediğinin söylenemeyeceğini dile getirdi.

4 neden sıraladı

TCMB’nin hedefleri ve tahminleri tutturamamasının nedenlerini sıralayan Eğilmez şunları kaydetti:

1) İnsanlar açıklanan enflasyon oranlarına inanmıyorlar ve dolayısıyla belirlenen faiz oranlarının kendilerine reel kazanç getireceğini düşünmüyorlar.

2) Açıklanan enflasyon oranlarına olan inançsızlık geleceğe ilişkin enflasyon beklentilerinin kırılmasını engelliyor.

3) TCMB, para arzını yeterince sıkı kontrol edemiyor.

4) Kamu kesimindeki israf insanların enflasyonun düşeceğine inanmamasına yol açıyor bu da onların talep davranışını etkiliyor.  

Mahfi Eğilmez, yazısının sonunda ise "20 yıllık uygulamadan çıkan ders şudur: Önce hedefi gerçekçi belirlemek sonra da o hedefe ulaşmak için doğru politikaları uygulamak gerekir" dedi.