Memurlara çay-simit parasına ‘fazla mesai’

Emekli Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, kamu personelinin artan fazla çalışma sorununu araştırdı. Esen, kamu personelinin ücretli fazla çalışma yapması konusunun mevzuatla düzenlendiğine dikkat çekti.

Bu düzenlemelerde devlet memurlarının genel olarak haftalık çalışma süresi olan 40 saatin üstünde yaptıkları çalışmaların fazla çalışma olarak tanımlandığına işaret eden Esen, “Kurum faaliyetlerinin gereği veya hizmetin devamını sağlamak amacıyla normal çalışma saatleri içinde/dışında; ulusal/resmi/dini bayramlarda yapılacak olan (nöbet niteliğindeki) hizmetler ise fazla çalışma kabul edilmemiştir” dedi. 

MEVZUATA AYKIRI

Fazla çalışmanın memurlar için salgın hastalık, doğal afet vb. özel durumlar için getirilmiş kural dışı bir çalışma modeli olduğuna dikkat çeken Esen, şöyle devam etti:

“Ancak 4688 sayılı kanun uyarınca 2012 yılından itibaren kabul edilmiş ve kamu görevlilerinin mali ve sosyal haklarını içeren sözleşmelerde, fazla çalışma konusunda diğer mevzuat hükümlerine uyulmayacağı kuralına yer verilmiştir. Böylelikle kamu personeline mevzuata aykırı fazla çalışma yaptırmanın önündeki tüm engeller kaldırılmıştır.”

Esen, cami/mescitlerde görev yapan imam-hatip ve müezzin-kayyımlar ile vaizler başta olmak üzere; kütüphane/müze/turizm bürolarında, defin hizmetlerinde çalışanlara vb. 40 saati doldurmayan veya nöbet hizmeti niteliği taşıyan işler için de fazla çalışma ücretleri ödenmeye başlandığını belirtti. Fazla çalışma konusunun memurların mali ve sosyal haklarını iyileştirecek önemli bir unsur olarak değerlendirildiğini, bu yüzden de toplu sözleşmelerde fazla çalışmayla ilgili çok sayıda maddeye yer verildiğini dile getiren Esen, “Örneğin; 2026-2027 yıllarını kapsayan toplu sözleşmede: sözleşmenin büro, bankacılık ve sigortacılık hizmet kolundaki toplam 31 maddeden 12 tanesi (yüzde 39) fazla çalışmayla ilgilidir. Haftalık çalışma süresi 40, yıllık 2 bin 80 saat olan memurlara yılda 350- 720 saat arasında değişen fazla çalışma getirilmiştir” dedi.

HAFTA TATİLİ BİLE GÜÇLEŞTİ

Esen, çalışanların yıllık/mazeret izinleri, ulusal/dini bayramlar ve genel tatil günlerinin de çalışma süresinden sayıldığını, böylelikle ortalama 400 saat fazla çalışması olan memurun normal çalışma süresinin 1/5’ i kadar da fazla çalışma yapacağını kaydetti. Fazla çalışma sürelerinin AFAD, nüfus müdürlüğü personelinde çok daha fazla olduğunu dile getiren Esen, şöyle devam etti:

“Devletin temel görevlerini yerine getiren nüfus/tapu/vergi/SGK vb. kurumlarda görev yapan personelin hafta tatili yapmaları bile güçleşmiştir. Memurların dinlenme hakları ellerinden alınmıştır. İşçilerin bile yılda 270 saatten fazla çalışma yapmaları yasaktır. Ödenen fazla çalışma ücretlerinde aynı iş kolundaki kurum/kuruluş personelleri arasında bile farklılıklar vardır. Eşit işe eşit ücret ödenmesi ilkesine uyulmamıştır. Memurların bir yılda yapacağı fazla çalışmaların 50 saat artırılması veya Bütçe Kanunu ile belirlenmiş (2025 yılı için 12,80 TL’nin) saat ücretinin bir kat artırılması sendika yöneticilerinin temel uğraş alanları arasına girmiştir.  Oysa yıllık fazla çalışma süresi 50 saat artırılan memurun aylığında 267 TL; 400 saat fazla çalışma yapan memurun bütçe kanunlarındaki belirlenmiş ücretin bir kat artırılması halinde de maaşında sadece 427 TL artış olacaktır.”

ÇAY, SİMİT ETMEZ

Esen, artırılmış bir saatlik fazla çalışma ücretiyle bile memurun bir çay ve simit almasının kolay olmadığını vurguladı. Memur sendikalarınca aylıklarda en çok 2 bin 133 TL artışa yol açan fazla çalışma konusununun çok abartıldığığına işaret eden Esen, şunları kaydetti:

“Saat ücretindeki sembolik artışın veya çalışma saatlerinin artırılması konularında yoğun uğraş verildiği, bu tür taleplerin karşılanmasının iktidarın da işine geldiği, elde edilenlerin kamuoyuna başarı/kazanım olarak sunulduğu, oysa memurların fazla çalışma adı altında asgari ücretin de altında bir ücretle çalıştırıldıkları ve haftalık izin bile kullanamaz hale geldiklerinin göz ardı edildiği, gelinmiş olan bu aşamanın kamu yönetimi/kamu personeli ve kamu sendikaları yönünden ibretlik/ trajikomik bir durum olduğu, hızla düzeltilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.”

Mustafa ÇAKIR