Zenginler parasını katladı

Yüksek faiz döneminde orta ve dar gelir grubundaki kişiler sabit gelirleriyle sıkıntıya girerken yüksek gelir grubuna sahip kişiler ise parasına para katıp daha da zenginleşti. Bankaların yüzde 50 ve üzeri faiz verdiği dönemde her 100 bin lirasına yüzde 50 faiz ile 32 gün vadeli mevduatta 4 bin 371 lira brüt kazanç elde eden zengin kesim elde ettiği faiz gelirini çok rahat harcadı. Kenarda çok fazla birikimi olmayan vatandaş ise ‘zaten yok, diyerek ve para biriktirse de satın alabileceği ev ve araba gibi taşınmazlara ömrünün yetmeyeceğini düşünerek para biriktirmeyi bırakıp anı yaşama isteğiyle harcamasını artırdı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), gelir gruplarına göre tüketim talebindeki değişimi incelediği yeni çalışmasında parasal sıkılaşma dönemi öncesi ve sonrası arasındaki zaman diliminde en çok harcamasını kısan kesimin yüksek gelir grubu olduğu ortaya çıktı. Çalışma, parasal sıkılaşma öncesi ve sonrası perakende satış hacimleri ile cirolardaki değişimi ortaya koyuyor. Verilere göre, yüksek gelir gruplarının tüketimi parasal sıkılaşmadan en fazla etkilenen kesim olarak görünüyor. Merkez Bankası’nın analizine göre, 2023 yılı ikinci çeyreğinde, yani parasal sıkılaşma öncesinde, zengin tüketicilere yönelik perakende harcamalarının hacmi yıllık bazda yüzde 60 olarak hesaplanmış. Aynı dönemde, orta gelir grubundaki oran yüzde 29, düşük gelir grubundaki oran ise yüzde 20 olarak hesaplanmış.

Faiz geliri harcamayı etkiledi: Merkez Bankası. 2024 Mart ayında politika faizini yüzde 50’ye yükseltmiş ve sonraki 8 ayda faizi yüzde 50’de sabit tutmuştu. 2024 yılının Aralık ayında ise uzun sürenin ardından faiz kararında 250 baz puan indirime giderek, politika faizini yüzde 47,5’e çekmişti. Para Politikası Kurulu (PPK) 2025 yılının ilk toplantısında politika faizini yüzde 45’e indirdi. Toplantının ardından yapılan açıklamada, enflasyonla ilgili öncü verilerin ocak ayında “öngörülerle uyumlu” bir artışa işaret ettiği vurgulandı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası şubat ayında ise faiz toplantısı yapmadı. Banka bu yıl 8 PPK toplantı özeti, 4 enflasyon raporu ve 2 finansal istikrar raporu açıklayacak. Bir sonraki faiz kararı mart ayında yapılacak. Genel beklenti martta şimdiden bir faiz indirimi yapılacağı yönünde. Şu anki faizlerle bankalar mevduatı olan yüksek gelir grubuna yaklaşık yüzde 40 civarında bir faiz oranı sunuyor. Bu da her 100 bin lirasına karşılık elde edeceği bir aylık brüt faiz gelirinin 3 bin 497 liraya inmesi demek. Paradan daha az para kazanmaya başlayan bu kesimde perakende harcamaları belleğin bir şekilde düşüp para döviz, altın ve gayrimenkule kaymış görünüyor.

Cirolar sert düştü: Parasal sıkılaşma sonrasında, yani 2024 yılının dördüncü çeyreğinde faizlerin düşmesiyle yüksek gelir grubundaki perakende harcamaları hacmi yüzde 60’dan yüzde 16’ya geriliyor. Orta gelir grubunda bu oran yüzde 29’dan yüzse 8’e, düşük gelir grubunda ise yüzde 20’den yüzde 12’ye geriliyor. Benzer düşüşler perakende cirolarında da kendini gösteriyor. Sıkılaşma öncesi perakende ciroları yüksek gelir grubunda yüzde 117 iken oran sıkılaşma sonrası yüzde 51’e geriliyor. Orta gelir grubunda sıkılaşma öncesi ciro yüzde 60 iken yüzde 45’e geriliyor. Düşük gelir grubuna hitap eden perakende sektöründe ise cirolar yüzde 82’den 59’a geriliyor.

TARTININ AYARIYLA OYNAYAN YANDI

Sanayi ve ticaret alanında yeni düzenlemeler getirecek olan torba yasa, Resmi Gazete’de yayınladı. Buna göre, hizmet, muayene, bakım, takip ve kontrol faaliyetlerine ilişkin düzenleyici işlemlere veya ürün dışı zorunlu standartlara aykırı hareket eden gerçek veya tüzel kişilere, 12 bin 20 liradan 482 bin 204 liraya kadar idari para cezası uygulanacak. Düzenleme, 14 Mart’ta yürürlüğe girecek. Bu kapsamda, Kanun’un ‘İdari cezalar’ başlığı altındaki fiiller haricinde, ölçü ve ölçü aletlerinin muayene, tamir ve ayar işlemlerine ilişkin olarak Kanun’a dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere aykırı hareket edenlere de 5 bin liradan 50 bin liraya kadar idari para cezası verilecek.Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) Teşvik ve Muafiyetleri Kanunu’nda da değişikliğe gidildi. Başkanlığın gelirleri arasındaki Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu’nun (TESK) yıllık safi gelirinin yüzde 2’si, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) yıllık safi gelirinin yüzde 2’si nispetinde ödeyeceği aidatları, Cumhurbaşkanınca iki katına kadar artırabilecek.

MİNE AÇAR / KARAR