Konut üretimi talebi karşılamıyor

Son üç yılda tamamlanan yeni konut üretimi 600 bin seviyelerinde kaldı. Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, 2024 yılı 2. çeyreğinde belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen bina sayısı yüzde 22,7, daire sayısı yüzde 28,9 ve yüzölçümü yüzde 30,9 azaldı. Daire bazında alınan ruhsat sayısı 2017’de 1 milyon 405 bin adet ile 2002’den bu yana en yüksek seviyeyi görmüştü. Bu yılın ilk yarısında gerçekleşen rakamın pandemi döneminin de altında kalması konut üretimindeki sıkıntının boyutlarını da gözler önüne serdi. Üretimi düşen konutlarda fiyatlar da arz kısıtlığı nedeniyle bu yılın başına kadar sürekli yükseldi. Yükseliş, erişilebilir seviyeleri aşıp alım gücünün üzerine çıkınca yeni konutlara ilgi de doğal olarak azaldı. Pandemi sonrasında en çok rağbet görülen villa tarzı müstakil konutlarda da benzer durum oluştu. Belediyelerce yılın ilk çeyreğinde inşası için ruhsat verilen müstakil yapıların sayısı 7 bin 473’e, toplam yüzölçümü ise yaklaşık 1.5 milyon metrekareye geriledi. Böylece son 19 çeyreğin en düşük rakamları görüldü. Daire sayısı bakımından bir önceki çeyreğe göre yüzde 50, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30 gerileme gerçekleşti. Müstakil konut ruhsatının en çok alındığı dönem ise 2023 son çeyrek olmuş, 3 ayda 18 bin 646 daire için ruhsat verilirken, yüzölçümü büyüklüğü yaklaşık 4.4 milyon metrekareyi bulmuştu.

KONUT SAHİPLİĞİ ORANI DÜŞTÜ

Türkiye’de yıllık konut ihtiyacının 800 bin ile 1 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor. İnşaat sektöründe üretimin azalması ve artan konut fiyatları nedeniyle ev sahipliği oranında da düşüş yaşanıyor. Türkiye’de ev sahipliği oranı son on yılda yüzde 61’den yüzde 56 ya gerilerken, kiralık konut ihtiyacı ise yüzde 20’den yüzde 27 seviyelerine yükselmiş durumda. 2014’te her 100 kişiden yaklaşık 61’i ev sahibi iken bu oran son dönemde 54’lere gerilemiş durumda. Türkiye’de her yıl en az 800 bin konut üretilmesi gerekiyor. Bu rakamın altındaki her üretim talebin karşılanmaması anlamına geliyor ve konut fiyatlarını yukarı yönlü etkiliyor.

VATANDAŞ İKİNCİ ELE KAYDI

İlk elde üretilen konutlara ulaşımda zorlanan vatandaş yönünü ikinci el konutlara çevirdi. Pazarın büyük kısmını oluşturan ikinci el konut satışları yüzde 62,6 artış gösterdi ve 83 bin 726 adet oldu. Toplam satış içindeki payı ise yüzde 70,7 olarak belirlendi.İlk el satışlar ise toplam satışların yüzde 29,3’ünü oluşturdu. Ocak-Nisan döneminde 134 bin 509 adet ilk el konut satıldı. Uzmanlar, bu durumun özellikle kiralık konut arzında ciddi sıkıntılara yol açabileceği uyarısında bulunarak, kamu eliyle konut üretimine ağırlık verilmesi gerektiğini belirtiyor.

GAYRİMENKUL FONLARI ÇÖZÜM DEĞİL

Sektör temsilcileri gayrimenkul fonlarının uzun vadeli olarak işe yarayacağını ancak kısa vade için soruna çare olmayacağını belirtiyor. Hatırlanacağı üzere Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kentsel dönüşüm ve konut arzını artırmaya yönelik yeni bir çalışma yaptıklarını duyurmuştu geçen yıl. Şimşek, kentsel dönüşümün finansmanı ile konut arzının artırılmasında önemli bir enstrüman olacak yeni düzenlemenin son aşamaya geldiğini belirterek, “Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yapılacak düzenlemeyle, gayrimenkul yatırım fonlarının gayrimenkul projelerine yatırım yapmasının önü açılacak. Böylece kentsel dönüşümün finansmanına ve konut arzının artırılmasına katkı sağlayacağız. Bu sayede konut ve kira fiyat artışları düşecek, her kesim için konut erişilebilirliği kolaylaşacak” demişti. Sektör temsilcileri bu konuda aradan geçen zaman diliminde önemli bir yol katedilmediğini dile getirdi.

KİRALIKTA TALEP YÜKSEK

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi, Betam ve sahibindex, “Satılık ve Kiralık Konut Piyasası Görünümü: Haziran 2025” raporunu yayımladı. Rapora göre, Türkiye’de Mayıs ayında satılık konutun cari fiyatı yıllık bazda yüzde 27,1 artış gösterdi. Mayıs ayı itibarıyla, Türkiye’de satılık konutun ortalama metrekare fiyatı 36 bin 275 lira, İstanbul’da 50 bin lira, Ankara’da 29 bin 303 lira, İzmir’de ise 43 bin 333 lira olarak açıklandı. Konut talep endeksi Nisan ayında yukarı yönlü hareket etse de Mayıs ayında yüzde 11,3 düşüşle, 152,5 seviyesine geriledi. Ayrıca endeks, Mayıs 2024’e kıyasla yüzde 30,2 yükseldi. Reel kira endeksi Mayıs ayında, bir önceki aya göre yüzde 2,6 artarak 178,9 oldu. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre ise yüzde 1,8 azalış gösterdi. Reel kira fiyatlarındaki yıllık değişim oranı üç büyükşehirde de artış gösterdi; İstanbul’da yüzde 3,9, Ankara’da yüzde 1,8, İzmir’de ise yüzde 3,3.

KARAR