6,5 milyon kişi derin yoksulluk içinde

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) tarafından yayımlanan son araştırma, Türkiye’de derin yoksulluğa ilişkin çarpıcı verileri ortaya koydu.

2015-2023 döneminde Türkiye'de ki derin yoksulluğu inceleyen BETAM, Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) ile uyumlu olarak tanımlanan 13 maddi yoksunluk göstergesinden altı temel ihtiyacı (DY_6/6) şöyle belirledi:

-Ekonomik olarak beklenmedik harcamalar,
-Kira, elektrik, su, doğalgaz faturaları, kredi taksitleri ve borç ödemeleri
-İki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek
-Evin yeterince ısınması
-Eskiyen giysilerin yerine yenisini almak (fert düzeyinde)
-Düzgün iki çift ayakkabıya sahip olmak (fert düzeyinde)

Bu ihtiyaçlardan en az beşini karşılayamayan bireyler “derin yoksul”, tamamını karşılayamayanlar ise “en derin yoksul” olarak tanımlanıyor.

6,5 milyon derin yoksul, 2 milyon en derin yoksul

Buna göre, BETAM derin yoksullukta bu altı temel ihtiyaçtan en az beşini karşılayamayan (DY_6/5) fertlerin oranının 2015’te yüzde 9, 2023'te ise yüzde 7,7 olduğunu belirledi. En derin yoksulluğu ifade eden ve altı temel ihtiyacın hiçbirini karşılayamayanların oranı (DY_6/6) ise 2015’te yüzde 3,4 olarak ölçülürken 2023’te yüzde 3,3’e geriledi.

2023’te Türkiye genelinde 6,5 milyon kişinin derin yoksulluk yaşadığı, 2 milyon 817 bin kişinin ise en derin yoksulluk koşullarında yaşadığı ortaya çıktı. Buna göre yaklaşık 780 bin hane derin yoksulluğu deneyimledi.
Bölgesel eşitsizlik derinleşiyor

BETAM araştırmasına göre, derin yoksulluğun coğrafi dağılımı da ciddi eşitsizliklere işaret ediyor. Araştırmaya göre en yüksek derin yoksulluk oranları yüzde 20,7'le Güneydoğu Anadolu’da  görülüyor. Bunu sırasıyla yüzde 14,7'le Kuzeydoğu Anadolu, yüzde 12,5'le Ortadoğu Anadolu takip ederken bu üç bölge, toplam derin yoksul nüfusun yarıdan fazlasını barındırıyor.

Derin yoksulluk oranı en düşük bölgeler ise yüzde 2,2'le Doğu Marmara ve yüzde 4,0'le Batı Marmara olurken, bu bölgelerde kişi başı gelirin yüksekliği ve hane içi istihdam oranlarının göreli olarak daha iyi düzeyde olması etkili oldu.

İstanbul'da derin yoksulluk sürprizi

Yüksek yaşam maliyetleri ile dikkat çeken İstanbul'un ise kişi başı geliri yüksek olmasına rağmen, derin yoksulluk oranı yüzde 5,4'le Batı’daki pek çok bölgeden daha yüksek çıktı.

İstihdam ve eğitim en kritik etkenler

Veriler, derin yoksul hanelerde istihdamın düşük olduğunu gösterirken eğitim düzeyinin de belirleyici faktörlerden biri olduğuna işaret ediyor.

Türkiye genelinde bu hanelerde ortalama çalışan sayısı 1,1 iken, Güneydoğu ve Kuzeydoğu Anadolu’da bir kişinin ortalama 5 kişilik hane halkını geçindirmesi gerekiyor. Marmara ve Ege gibi bölgelerde ise bu oran 1 çalışana 3 kişi şeklinde. Yine derin yoksul hanelerde yaşayan yetişkinlerin yüzde 85’inin lise altı eğitim seviyesine sahip olduğu görüldü.

194 bin emekli derin yoksulluk, 55 bin emekli en derin yoksullukta

2023 itibarıyla yaklaşık 194 bin emekli derin yoksulluk, 55 bini ise en derin yoksulluk içinde yer alıyor. Bu sayılar, toplam derin yoksullar içinde sırasıyla yüzde 2,9 ve yüzde 2’lik bir kesime karşılık geliyor.

BETAM’ın raporu, derin yoksulluğun tek tip ulusal politikalarla çözülemeyeceğini, bölgesel farklılıklara odaklanan politikaların gerektiğini ortaya koyuyor. İstihdam, mesleki eğitim, kadınların işgücüne katılımı ve sosyal yardımların yeniden yapılandırılması, bu sorunun çözümünde kritik adımlar olarak öne çıkıyor.

Şeyda KARACA