Facebook
Twitter
Whatsapp
Telegram
URL Kopyala
Çiçek, zabıta engeline takılmamak içinse geceleri sokağa çıkıyor. Akşam 8’den sabah 4’e kadar kokoreç satıyor. İsteği, belediye tarafından kayıt altına alınarak güvenceli şekilde çalışmak.
Çiçek, “Seyyarlar kayıt altına alsın, hijyenine dikkat etsin, kayıt altına alınınca vergi de olur, BAĞ-KUR da olur. Ben giderim Maliye’ye kayıt olurum, vergimi de veririm. Belediye de yer gösterirse bu iş kökten çözülür” şeklinde konuştu. Çiçek, dükkan işlettiği dönemde sigortasını ödediği için bugün emekli. Sigortasız çalıştığı dönemde eşini ve çocuğunu hastaneye götürmekte, ilaç almakta ne kadar zorlandığını unutmuyor. Emekliliğini, en büyük şansı olarak görüyor. Ancak sokak satıcılarının çoğunluğu onun kadar şanslı değil.
Emekleri görünmez olsa da ekonomiye katkıları çok büyük
Uzun yıllar birçok ülkede seyyar satıcıların yaşadığı sıkıntılarla ilgili çalışmalar yürüten ‘sokak ekonomisti’ Dr. Osman Sirkeci, mevcut Kabahatler Kanunu ve Belediyeler Kanunu’nun belediyenin izin vermediği yerlerde yürütülen seyyar faaliyetleri cezalandırdığını kaydetti.
Çiçek, “Seyyarlar kayıt altına alsın, hijyenine dikkat etsin, kayıt altına alınınca vergi de olur, BAĞ-KUR da olur. Ben giderim Maliye’ye kayıt olurum, vergimi de veririm. Belediye de yer gösterirse bu iş kökten çözülür” şeklinde konuştu. Çiçek, dükkan işlettiği dönemde sigortasını ödediği için bugün emekli. Sigortasız çalıştığı dönemde eşini ve çocuğunu hastaneye götürmekte, ilaç almakta ne kadar zorlandığını unutmuyor. Emekliliğini, en büyük şansı olarak görüyor. Ancak sokak satıcılarının çoğunluğu onun kadar şanslı değil.
Emekleri görünmez olsa da ekonomiye katkıları çok büyük
Uzun yıllar birçok ülkede seyyar satıcıların yaşadığı sıkıntılarla ilgili çalışmalar yürüten ‘sokak ekonomisti’ Dr. Osman Sirkeci, mevcut Kabahatler Kanunu ve Belediyeler Kanunu’nun belediyenin izin vermediği yerlerde yürütülen seyyar faaliyetleri cezalandırdığını kaydetti.
Türkiye’de seyyar satıcıların sosyal sigorta sistemine de dahil edilebileceğini belirten Sirkeci, “Bir geri dönüşümcü de, bir mısır satıcısı da, bir midyeci de asgari ücretin yarısına tekabül eden bir sosyal güvenlik primini ödemeye razı olduğunu söylüyor. Biz SGK'ya bunların sigorta maliyetlerinin yüzde 50'sinin kamu tarafından karşılanıp diğer yüzde 50’sini de kendilerinin ödemelerini öneriyoruz. 8 milyon seyyar satıcıyı bırakın, 1 milyon kişiyi biz yeniden SGK kapsamına alabilsek, milyonlarca lira değerinde SGK kasasına prim girer. Sosyal güvenlik kapsamı bakımından böyle bir uygulama yapılabilir. Vergi konusunda ise, Gelir Vergisi Kanunu sermayeden çok beden gücüyle yapılan işleri, yanında işçi çalıştırmamak, bir yeri kiralamamak koşuluyla vergi kaydını mümkün ama bunu vergiden muaf esnaf statüsüne alıyor. Zaten asgari ücret kadar elde edilen gelirler de dünyanın birçok yerinde otomatik olarak vergiden muaftır. Bugüne kadar hiçbir teşvik ve destek alınmadan sürdürülen hem kendi kendine istihdam sağlayan hem de dar gelirlinin daha ucuz girdi ihtiyaçlarını gideren ve gayri safi milli hasılaya her yıl yüzde 10 kadar katkı sağlayan bir kümeyi, devlet vergilendirmek yerine ödüllendirmelidir” dedi.
“Sokakların kendi hukuku vardır”
Belediyelerin seyyar satıcıları kayıt altına almaktan çekinmesinde, esnaf odalarının gösterdiği tepki önemli bir yer tutuyor. Sirkeci, “sokak satıcılığına tamamen izin verilirse herkes dükkan açmak yerine sokak satıcısı olmayı seçmez mi?” sorusuna ise, “Bu konuda kaygıya gerek yok. Yüzlerce yıldır başka ülkelerde de sokak faaliyetleri yasalarla düzenlenmiş. Sokakların kendi hukuku da vardır. O hukuka göre hiçbir gevrekçi, gevrek fırınının önünde gevrek satmaz. Hiçbir seyyar sebze meyve satıcısı, gidip tezgahını bir manavın önüne koymaz. Bir seyyar pilavcı götürüp bir lokantanın önünde pilav satmayı düşünmez. Dolayısıyla bu kaygı realiteyle örtüşmüyor. Serbest piyasa ekonomisinde, pazara giriş ve çıkış serbesttir. Eğer pazara giriş ve çıkış serbest olsaydı, bugün zayıf ve örgütsüz olan bu sokak emekçilerine karşı bu kadar dışlama ve horlama da mümkün olmazdı. Ama örgütlü olan tabakalar, kendi hukuklarını daha iyi oluşturuyorlar ve yerel yönetimlerde, merkezi idarede onların lehine olan hukuki uygulamalar daha fazla görünüyor. Karşı tarafın örgütsüzlüğü, dağınıklığı, haklarının farkında olmayışı, malının ellerinden alınma korkusu onlara zaten yüz yıldır yetmiş durumda” dedi.
“İşsizlik seyyara ilgiyi arttırdı”
Sokak emekçilerinin sorunları çözülse de çözülmese de seyyar kokoreççi Çiçek’e göre herkes kendini bir gün sokakta seyyar satıcı olarak bulabilir. İşsizliğin artmasıyla seyyar satıcılığa yönelenlerin arttığını anlatan Çiçek, “Üniversite mezunları geliyorlar, ‘bize bunu öğret’ diyorlar. Türkiye şartlarında seyyar satıcılık yapmaya mecburuz. Devletten iş istemiyoruz, maaş istemiyoruz ama devlet de buna yıllardır bir çözüm bulamadı” diye konuştu.
VOA TÜRKÇE
