COVID-19 pandemisi Avrupa'da uzaktan çalışmayı nasıl etkiledi?

COVID-19 salgını Mart 2020'de hızla yayılırken, birçok kişiye evde kalmaları emredildi ve bu da uzaktan çalışmanın artmasına yol açtı.

Salgın öncesi ve sırasındaki çalışma koşullarıyla ilgili yedi e-anket aracılığıyla 250.000'den fazla kişiden veri derleyen AB ajansı Eurofound, COVID-19'un bugün hâlâ devam eden uzaktan çalışmaya hızlı bir dönüş getirdiğini tespit etti.

Eurofound araştırmacısı Oscar Vargas Llave Euronews Next'e yaptığı açıklamada, pandeminin zirvede olduğu dönemde AB'deki iş gücünün yüzde 23'ünün evden çalıştığını, 2019'da ise bu oranın sadece yüzde 14 olduğunu söyledi.

Eurofound 2022 raporunda, pandemi hiç yaşanmamış olsaydı uzaktan çalışmanın 2027'ye kadar bu kadar büyümeyeceğini belirtti.

Artık sosyal mesafe bir anıya dönüştüğüne göre, COVID-19 salgınının çalışma şeklimiz ve önümüzdeki beş yıl içinde bizi nelerin beklediği üzerinde nasıl bir etkisi oldu?

'Bir plato içindeyiz'

Vargas Llave, pandemiden bu yana tam zamanlı uzaktan ya da hibrit bir düzenlemeyle çalışanların sayısının istikrar kazandığını söyledi.

AB İstatistik Ofisi Eurostat'ın 2023 İşgücü Anketi, 2021'de yüzde 24'ün biraz üzerinde olan AB'li yetişkinlerin yüzde 22,2'sinin "genellikle" veya "bazen" evden çalıştığını ortaya koydu.

Vargas Llave, uzaktan ve hibrit çalışanların bu istikrarının, insanların pandeminin sona ermesinden sonra uzaktan çalışmada keskin bir düşüş olacağını varsaymasına aykırı olduğunu söyledi.

Vargas Llave, "Bir plato içindeyiz" dedi. "Evden çalışma imkanı Avrupa'daki iş yerlerinde henüz pekişmiş değil".

Bununla birlikte, tamamen uzaktan çalışanların yüzdesinin her zaman küçük olduğunu ve COVID-19 sırasında bunun istisnai olduğunu da sözlerine ekledi.

Vargas Llave, bir çalışanın pandemi sonrasında uzaktan çalışıp çalışamayacağının yaptığı işin türüne bağlı olduğunu söyledi.

Örneğin, 2022 Eurofound raporuna göre, bilgi teknolojileri (BT), finans ve eğitim alanlarındaki işlerin uzaktan yapılması daha olasıdır. Tarım, inşaat ve konaklama işleri ise yerinde yapılmaktadır.

Danışmanlık firması KPMG'nin küresel insan kaynakları müdürü Nhlamu Dlomu, kuruluşundaki müşteriye dönük rollerin genellikle yüz yüze toplantılar gerektirdiğini ve tamamen uzaktan olma olasılığının daha düşük olduğunu söyledi.

Sonuç olarak Dlomu, her yöneticinin çalışanlarıyla birlikte ne sıklıkla yerinde ya da evden çalışacakları konusunda karar vermeleri gerektiğini belirtti.

Vargas Llave ve Dlomu, KPMG'nin modelinin diğer şirketlerin yaptıklarını yansıttığını, çünkü çoğu hibrit veya tam zamanlı uzaktan çalışma koşullarının genellikle bir çalışan ve yönetici tarafından kararlaştırıldığını söylüyor.

Vargas Llave, daha geniş "İşe Dönüş" zorunluluklarının büyük olasılıkla daha büyük şirketlerde olacağını, çünkü bu şirketlerin iş yerlerinin daha fazla düzenlemeye tabi olduğunu söyledi.

Çalışanların ve şirketlerin istekleri arasında 'uyumsuzluk'

LinkedIn'in Avrupa, Orta Doğu ve Afrika'ya ilişkin rakamları, platformda yayınlanan her beş işten neredeyse ikisinin hibrit olduğunu, tamamen uzaktan çalışılan işlerin ise 2021'deki yüzde 11'lik zirve seviyesinden sonra bölgedeki ilanların yalnızca yaklaşık yüzde 5'ini oluşturduğunu gösteriyor.

LinkedIn'in Avrupa, Orta Doğu ve Afrika'dan sorumlu baş ekonomisti Tamara Basic Vasiljev, COVID-19 öncesinde uzaktan çalışma ilanlarının sitedeki tüm açık pozisyonların yalnızca yüzde 1'ini oluşturduğunu söyledi.

Vasiljev, şirketlerin 2021 ve 2023 yılları arasında uzaktan iş tekliflerini teşvik ettiklerini çünkü "esnekliği yetenekleri çekmenin bir yolu" olarak gördüklerini söyledi.

Şimdi ise "yüz yüze iş birliği, üretkenlik ve kültürü" desteklemek için bu ilanları azalttıklarını söyledi.

Arz ve talep arasındaki bu uçurum, işverenler hibrite dönerken bile profesyonellerin hala esneklik aradığını gösteriyor

Tamara Basic Vasiljev
LinkedIn Avrupa, Orta Doğu ve Afrika'dan sorumlu baş ekonomisti

Vasiljev, 2025 yılında uzaktan iş ilanlarının hibrit veya tam zamanlı ofis pozisyonlarının üç katına çıktığını ve bunun da çalışanların istedikleri ile sunulan arasında bir "uyumsuzluk" olduğuna işaret ettiğini belirtti.

Vasiljev Euronews Next'e gönderdiği e-postada, "Arz ve talep arasındaki bu uçurum, işverenler hibrite dönerken bile profesyonellerin hala esneklik aradığını gösteriyor," dedi.

Vasiljev, en büyük farkın Hollanda'da olduğunu ve bu rollere olan talebin LinkedIn'de mevcut olanlardan altı kat daha fazla olduğunu belirtti.

Vasiljev bu farkı, bu ülkede "işe gidip gelme süresini kısaltmak, bakım sorumluluklarını dengelemek ya da uluslararası çalışmak" isteyen profesyonellere bağlıyor.

Almanya gibi bazı pazarlar bu eğilime karşı çıkıyor. Vasiljev, iş arayanların açık hibrit rollerde yıldan yıla yüzde 25'lik bir artış göreceğini, çünkü ülkenin rekabetçi iş gücü piyasasının esnekliğin hâlâ yetenekleri çekmenin bir yolu olduğu anlamına geldiğini söyledi.
Uzaktan çalışmaya öncelik veren işler AB genelinde eşit değil

Vargas Llave, uzaktan çalışanların sayısının Avrupa Birliği genelinde büyük farklılıklar gösterdiğini söyledi.

Eurostat İşgücü Anketi'nden elde edilen verilere göre en yüksek uzaktan çalışan sayısı, 2023 yılında çalışanların yüzde 52'sinin en azından bazı saatlerde uzaktan çalışacağı Hollanda'da bulunuyor.

Verilere göre İsveç, Finlandiya, Danimarka ve Lüksemburg'da iş gücünün yüzde 40 ila 45'i en azından yarı zamanlı olarak uzaktan çalışıyor. AB dışında yer alan Norveç ve İzlanda da bu aralıkta yer alıyor.

AB'nin yeni üyeleri Bulgaristan ve Romanya, sırasıyla yüzde 2 ve yüzde 3 ile en az sayıda yarı zamanlı uzaktan çalışana sahip ülkeler.

Vargas Llave, "[Bulgaristan ve Romanya'da] dijital araçları yoğun olarak kullanan daha az iş var, ancak bunun çalışma kültürüyle de ilgisi var," dedi.

"Her an her yerde çalışabilme esnekliği gelişmiş değil."

Hollanda ve İskandinav ülkeleri pandemiden önce de yüksek uzaktan çalışma oranlarına sahipti. Bu nedenle pandemi sonrası daha büyük bir benimseme görmek Vargas Llave için şaşırtıcı değil.

Gelecek hibrit

Vargas Llave, çoğu çalışanın ve şirketin hibrit bir çalışma modelini tercih ettiğini, çünkü iş arkadaşlarıyla biraz sosyalleşebildiklerini ve gerektiğinde iş birliği içinde çalışabildiklerini söyledi.

Eurofound'un 2024 yaşam kalitesi araştırması, sadece evden çalışma isteğinin 2020'de yüzde 13'ten 2024'te yüzde 24'e yükseldiğini ve haftada birkaç kez evden çalışmak isteyenlerin sayısının hem erkekler hem de kadınlar için hâlâ yüzde 50'nin üzerinde olduğunu ortaya koydu.

Ancak Dlomu, insanlar bir arada değilken iyi bir şirket kültürünün nasıl sürdürüleceği gibi şirketler için bazı baskı noktaları olduğunu söyledi.

Yine de, şu anda sahip olduğumuz hibrit çalışma modelinin 2030 yılına kadar var olacağına inanıyor.

Dlomu, "Başlangıçta hibrit çalışma bazıları için biraz tedirgin ediciydi, çünkü insanlar kendi ritimlerini bulmaya çalışıyorlardı. Bence bu değişti," dedi. "Daha incelikli hale geldi."

Hepimiz insan kaybettik, hepimiz hastalandık...İnsan olarak hepimiz için zor bir dönemdi. Ama aynı zamanda ortaya çıkan şey...teknolojiyi kullanarak iletişim kurma biçimimizi geliştirmiş olmamız.

Nhlamu Dlomu
KPMG Küresel İnsan Kaynakları Müdürü

Vargas Llave, 2030 yılına kadar uzaktan çalışan işçilerin sayısında "çok düşük bir artış" olacağına inanıyor, çünkü giderek dijitalleşen iş yeriyle ilgili daha fazla iş olacak.

Vargas Llave, yine de "Bir daha asla sadece evden çalışma durumu olmayacak" dedi ve bunun pandemi dönemine ait bir istisna olduğunu belirtti.

Vargas Llave, iş yerlerini esnek çalışma politikalarını benimsemeye teşvik eden AB girişimlerine rağmen, ülkeler arasındaki farklılığın da devam edeceğini öngörüyor.

Dlomu'ya göre COVID-19 salgınının mirası, insanların iletişim kurma şeklini nasıl değiştirdiği.

"Hepimiz insan kaybettik, hepimiz hastalandık... İnsan olarak hepimiz için zor bir dönemdi" dedi.

"Ama aynı zamanda ortaya çıkan şey... teknolojiyi kullanarak iletişim kurma biçimimizi geliştirmiş olmamız."

Euronews Türkçe