Defterdarlık uzmanı geç atanmanın mali haklarını alacak

Anayasa Mahkemesi, defterdarlık uzmanlığı kadrosuna geç atama yapılmasından dolayı parasal hak kayıplarının karşılanmaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Başvurucu 2012 yılında girdiği sınavda, önce başarısz sayılmış ancak daha sonra idare mahkemelerinin bazı sorulaır iptal etmesi nedeniyle bu kez başarılı sayılmış ve ilgili kadroya atanmıştır. Başvurucu, idarenin soru hazırlarkan gerekli özeni göstermediğini ve bu nedenle ilgili kadroya geç atandığını belirterek dava açmış ancak davaları idare mahkemelerde aleyhe sonuçlanmıştır. Anayasa Mahkemesi ise "Bu açıdan idarenin başvurucuyu defterdarlık uzmanlığına atamak suretiyle ihlali giderme hususundaki yükümlülüğünü bütünüyle ifa ettiği söylenemeyecektir. İhlalin tam olarak giderildiğinden söz edilebilmesi için hukuka aykırı gecikme yaşanmamış olsaydı idari sürecin olağan akışı içinde başvurucu hangi tarihte defterdarlık uzmanlığına atanacaksa o tarihten itibaren oluşan parasal hak kayıplarının da karşılanması gerekir " demiştir.

İşte 20 Ekim 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Defterdarlık uzmanlığına geç atanma kararı

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

BİRİNCİ BÖLÜM
KARAR

Başvuru Numarası : 2018/19595

Karar Tarihi: 3/5/2023

VEYSEL KARANI KAZAR BAŞVURUSU

I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, defterdarlık uzmanlığı kadrosuna geç atama yapılmasından dolayı parasal hak kayıplarının karşılanmaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

a BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 29/6/2018 tarihinde yapılmıştır,

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı taraflından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir,

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık, görüşünü bildirmiştir. Başvurucu, Bakanlığın görüşüne karşı süresinde beyanda bulunmuştur.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle olaylar özetle şöyledir.

8. Başvurucu, Elâzığ Defterdarlığı Muhasebe Müdürlüğünde veri hazırlama ve kontrol işletmeni olarak çalışmakta iken Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü (İdare) tarafından 26/2/2011 tarihinde yapılan muhasebe uzmanlığı yazılı sınavına katılmıştır. Sınavda sorulan soruların bir kısmı Ankara 13. İdare Mahkemesinin 20/4/2012 tarihli kararıyla, bir kısmı ise Ankara 9. İdare Mahkemesinin 29/11/2013 tarihli kararıyla iptal edilmiştir.

9. 26/9/2011 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine (ilişkin Kanun Hükmünde Karaımme'nin 17. maddesi ile muhasebe uzmanlığı kadro unvanı defterdarlık uzmanlığı olarak değiştirilmiştir.

10. Katıldığı sınavda önce başarısız olarak değerlendirilen başvurucu, İptal kararlan sonrası yeniden yapılan değerlendirmede başarılı sayılarak gerekli eğitim ve tez aşamalarını tamamlayıp 5/11/2015 tarihinde defterdarlık uzmanlığı kadrosuna naklen atanmıştır.

11. Başvurucu geç atanması nedeniyle 15/1/2012-15/10/2015 tarihleri arasındaki (46 aylık) döneme ilişkin defterdarlık uzmanlığı kadrosuna ait mali hakların yasal faiziyle birlikte ödenmesi talebiyle yaptığı başvurunun reddi üzerine Elâzığ İdare Mahkemesinde (Mahkeme) iptal davası açmıştır. Başvurucu, dava dilekçesinde kendisiyle aynı sınava giren emsallerinin 15/1/2012 tarihinden itibaren defterdarlık uzmanlığı kadrosunun mali haklarından yararlandığını, idarenin hatalı soru hazırlamasının ve bu soruların mahkeme kararıyla iptal edilmesinin hizmet kusuru teşkil ettiğini belirtmiştir. Başvurucu geçmişe dönük kırk altı aylık döneme ilişkin parasal kaybının yasal faiziyle birlikte ödenmesini talep etmiştir.

12. Mahkeme 15/11/2016 tarihlî kararıyla davanın reddine karar vermiştir. Mahkeme kararında tam yargı davalarına konu zararların gerçekleşmiş ya da gerçekleşmesi kesin zararlar olduğu, dolayısıyla başkaca varyasyonların bir araya gelmesi suretiyle ulaşılacak bir sonuç için bu olasılıkların zaten gerçekleşeceği kabulüyle tazmin yoluna gidilmesinin mümkün olmadığına vurgu yapılmıştır. Somut olayda davacı açısından kesin bir zararın varlığından bahsedilemeyeceği zira davacının emsalleri ile birlikte sözlü sınava çağrılması durumunda bu kısımda başarılı olup olmayacağının, burayı geçerek eğitim süreçlerine dâhil edilmesi durumunda ise o dönemki eğitim sonu sınavından veya tez çalışmasından başarı ile çıkıp çıkamayacağının ve her hâlde adaylık sürecini başarıyla bitirip bitiremeyeceğinin kesin olmadığı belirtilmiştir.

13. Mahkemenin davanın reddine ilişkin kararma yönelik istinaf başvurusu Gaziantep Bölge İdare Mahkemesince (Bölge İdare Mahkemesi) 19/4/2018 tarihli kararla kesin olarak reddedilmiştir.

14. Başvurucu, nihai hükmü 30/5/2018 tarihinde öğrendikten sonra 29/6/2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. Ulusal Hukuk

1. Mevzuat Hükümleri

15. 19/7/2001 tarihli ve 24467 sayılı Resmî Gazeîe'de yaytmlanan Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Muhasebe Uzmanları Görev ve Çalışma Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) ek 1. maddesinin ilgili kısmı şöyledir (Mülga):

7// şom hariç, muhasebe uzman yardımcılığı giriş sınavına katılabilmek için gerekli şartlan taşıyan ve son üç yıl olumlu sicil almış olan Bakanlık personelinden, Yönetmeliğin 30 uncu maddesinde belirtileri sınav konularından yazılı ve sözlü olmak Üzere

Genel Müdürlükçe yapılan özel sınavı kazananlardan Maliye Yüksek Eğilim Merkezinde yapılacak uzmanlık eğiliminde- başardı olanlar, muhasebe uzmanı kadrolarına atanabilirler. İki defa sınava girip atanmaya hak kazanamayanlar bir daha bu sınava katılamazlar.

(10) Suıavda başarılı olanlar Maliye Yüksek Eğilim Merkezinde yapılacak uzmanlık eğitimine alınırlar. Uzmanlık eğitimi; temel mesleki eğitim ve tez dönemi olmak üzere iki dönemden oluşur ve süresi altı aydan az olamaz.

(11) Temel mesleki eğitim. Genel Müdürlükçe belirlenen konularda yapılır. Temel mesleki eğdim döneminde başarılı olabilmek için, adayların her dersten yapılacak sınavlarda ayn ayrı (100) puan üzerinden en az (70) puan almaları zorunludur. Temel mesleki eğitim puanı, derslerden alman puanların aritmetik ortalamasıdır.

(12) 'Temel mesleki eğitim dönemini boşan ile tamamlayanlara tez hazırlattırılır. Tez konulan gerektiğinde adayların tercihleri de dikkate alınarak temel mesleki eğitimin tamamlandığı tarihi izleyen en geç bir ay içerisinde belirlenerek adaylara bildirilir.

(13) Bildirim tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde teslim edilen tezler, Genel Müdürlükçe oluşturulacak komisyon tarafından en geç bir ay içerisinde değerlendirilir ve tezi kabul edilen adaylar muhasebe uzmanı kadrosuna atanırlar.

(14) Boşan sırası, yazdı ve sözlü sınava İlişkin puanlar ile temel mesleki eğitim puanının aritmetik ortalamasına göre belirlenir.”

16. 6/1/1982 tarihlî ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Hakkında Kanun’un 2. maddesinin (1) numaralı fıkrasının İlgili kısmı şöyledir

“idari dava türleri şunlardır;

b) İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan lam yargı davaları

17. 2577 sayılı Kanun’un "iptal ve lam yargı davaları" kenar başlıklı 12. maddesi şöyledir.

"İlgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştaya ve idare ve vergi mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya iplal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iplal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine, bu husustaki kararın veya kanun yollarına başvurulması halinde verilecek kararın tebliği veya bir işlemin icrası sebebiyle doğan zararlardan dolayı icra tarihinden itibaren dava süresi içinde lam yargı davası açabilirler. Bu halde de ilgililerin 11 nci madde uyarınca idareye başvurma haklan saklıdır."

2. Bölge İdare Mahkemesi Kararlan

18. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 2/3/2018 tarihli ve EJZO17/3692» K.2018/660 sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir.

"...Ankara Defterdarlığı Yatırım İzleme ve Kordinasyon Başkanlığında Defterdarlık Uzmanı olarak görev yapan davacı tarafından, kurumdaki daha önceki kadrosu ile halen görev yaptığı kadronun 15.01.2012-15J 1.2015 tarihleri arasında kalan 46 aylık mali hak kayıplanma yasal faizi ile birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle yapılan başvurunun zımnen reddine İlişkin işlemin; davalı idarenin hatalı sorular hazırladığı gerekçesiyle hizmet kusuruna neden olduğu, idarenin hatalı İşlemleri nedeniyle görevine geç başladığı, eşitlik İlkesine aylan davranıldığı iddia edilerek iptali ile 15.01.2012-15.11.2015 tarihleri arasındaki 46 aylık mali hak kayıplarının yasal faizi île birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle açılan davada; hukuka aykırılığı yargı kararıyla saptanan işlemler nedeniyle ilgililerin yoksun kaldığı parasal hakların tazmini Anayasa'nm 125. maddesi uyarınca zorunlu olduğundan; davacının 15.01.2012-15.11.2015 tarihleri arasında yararlanamadığı Defterdarlık Uzmanı unvanına dayalı mali haklarının davalı idarece hesaplanarak davacıya ödenmesi gerekliği gerekçesiyle dava konusu İşlemin iptaline, tazmin talebinin kabulü ile davacının 15.01.2012-15.11.2015 tarihleri arasında mahrum kaldığı mali haklarının İdareye başvuru tarihinden itibaren işletilecek yasal faizi ile birlikte davacıya ödenmesi yönünde Ankara 5. İdare Mahkemesince verilen 30/10/2017 gün ve E:2016/908, K:2017/3032 saydı kararın; kadrosuz memur çalıştırmanın mümkün bulunmaması nedeniyle davacının fiilen işgal etmediği kadro için yapılacak ödemelerden yararlanmasına olanak bulunmadığı ileri sürülerek kaldırılması istenilmektedir.

İstinafa konu İdare mahkemesi karan usul ve hukuka uygun olup kaldmlmasım gerektiren bir neden bulunmadığından istinaf başvurusunun reddine; istinaf aşamasında yapdan ve aşağıda dökümü gösterilen 53,00 TL yargılama giderinin başvuruda bulunan üzerinde bırakılmasına; posta gideri avansından artan miktarın istinaf talebinde bulunan tarafa iadesine 02/03/2018 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi..."

19. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 20/2/2018 tarihli ve E2017/2017, K..2018/374 sayılı kararının İlgili tasmışöyledir:

"...Bolu Üİ Gerede Kaymakamlığı Mal Müdürlüğünde veznedar olarak görev yapmakta iken Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü'nce yapılan Muhasebe Uzmanlığı özel Sınavının yazılı bölümünde sondan hatalı sorular nedeniyle tornan olarak çalışamadığı aylara ilişkin maddi kaybının karşılanması talebiyle idareye yapmış olduğu başvurunun zımnen reddine İlişkin işlemin iptali İle veri hazırlama kontrol işletmeni kadrosu ile halen görev yaptığı kadronun 15/01/2012 - 13/11/2015 tarihleri arasındaki mali hak kayıplarının yasal faizi ile birlikte tazminen ödenmesine karar verilmesi istemiyle açılan davada; davacının emsalleri ile birlikte 15/01/2012 tarihinden itibaren Defterdarlık Uzmanı unvanına atanmaması ve dolayısıyla da bu unvanın mali haklarından yararlanmamasına neden olan işlemin 26/02/2011 tarihinde yapılan yazdı sınav sonucunda başarısız sayılmasına ilişkin İşlem olduğu, bu sınavda sorulan bir kısım sorunun yargı karan ile hukuka aylan olarak iptal edilmiş olduğu gözönünde bulundurulduğunda, iptal edilen işlem nedeniyle davacının 15/01/2012-15/11/2015 tarihleri arasında yararlanamadığı, Defterdarlık Uzmanı unvanına dayalı mali haklanntn yasal faizi İle birlikte hesaplanarak davacıya Ödenmesi isteminin İdarece kabulü gerekirken, bu yöndeki 30/11/2015 tarihli davacı başvurusunun zımnen reddine ilişkin işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline, davacının dava konusu işlem nedeni ile mahrum kaldığı 15/01/2012-13/11/2015 tarihleri arasında kalan mali hak kayıplarının idareye başvuru tarihi olan 30/11/2015 tarihinden itibaren Işletilerecek yasal faizi ile birlikte davacıya ödenmesi yönünde Ankara 9. İdare Mahkemesince verilen 02/01/2017 gün ve E:20!6/1126, K:2017/9 sayılı kararın; davalı idare tarafından, davacının yalnızca yazılıdan başarılı kabul edildiği sözlü ve tez aşamalarından henüz başarılı olmadığı, davacı tarafından ise, vekili olduğu ve dava lehlerine sonuçlandığı halde vekalet ücretine hühnedllmedlği İleri sürülerek kaldırılması istenilmektedir.

Açıklanan nedenlerle; davalı idarenin istinaf başvurusunun reddine, davacının avukatlık Ücretine yönelik istinaf başvurusunun kabulüne, kararın verildiği tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 990,00 TL vekalet ücreti ile istinaf aşamasında yapılan ve aşağıda dükümü gösterilen 123,95 TL yargılama giderinin davalı idareden abnarak davacıya verilmesine, istinaf aşamasında davalı idarece yapılan 38,25 TL yargılama gideninin İse davalı idare üzerinde bırakılmasına; posta gideri avansından artan miktarın istinaf talebinde bulunan taraflara iadesine 20/02/2018 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi..."

20. Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesinin 21/11/2017 tarihli ve E.2017/327, K.2017/2820 sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir.

”... Batman ili, Defterdarlık Muhasebe Müdürlüğünde Defterdarlık uzmanı olarak görev yapan davacının. Defterdarlık Uzmanlığı kadrosuna geç atanması sebebiyle 15/01/2012- /5/10/2015 tarihleri arasında 46 aylık döneme ait mali hak kayıplarının yasal faizi ile birlikte tazminine karar verilmesi istemiyle yapılan 01/02/2016 günlü başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali ile 15/01/2012-15/10/2015 tarihim arasında 46 aylık döneme ait mali hak kayıplanma yasal faiziyle ödenmesine karar verilmesi istemiyle açılan davada; Batman idare Mahkemesince verilen 13/12/2016 gün ve E:2016/529, K:2OI6/1423 sayılı ‘dava konusu işlemin iptaline, davaamn 15/01/2012-15/10/2015 tarihleri arasında mahrum kaldığı mali haklarının idareye başvuru tarihi olan 01/02/2016 tarihinden İtibaren İşleyecek yasal faiziyle birlikte ödenmesine’ ilişkin kararın; hukuka ve mevzuata aylan olduğu, davaamn geçmişe dönük kazanılmış hakkının bulunmadığı, davanım reddi gerektiği, deri sürülerek istinaf yoluyla incelenip bozulması istenilmektedir.

Batman İdare Mahkemesince verilen 13/12/2016 gün ve E:2016/529, K:2016/1423 sayılı karar hukuka uygun bulunduğundan istinaf başvurusunun reddine 21/11/2017 tarihinde oybirliğiyle kesin olarak karar verildi... ”

B. Uluslararası Hukuk

21. Uluslararası Hukuk için bkz. Demet Demire! ve diğerleri [GK], B. No: 2019/12998,1/12/2022, § 17.

V. İNCELEME VE GEREKÇE

22. Anayasa Mahkemesinin 3/572023 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

23. Başvurucu; İdarenin muhasebe uzmanlığı giriş sınavında sorduğu hatalı soruların mahkeme kararıyla iptal edildiğini, İdarenin hizmet kusurunun bu şekilde ortaya konulduğunu belirtmiş; defterdarlık uzmanlığına ait mali haklara İdarenin kusurlu davranışı nedeniyle geç ulaştığını iddia etmiştir. Başvurucu, kendisiyle aynı durumda olan birçok kişinin geçmişe dönük olarak defterdarlık uzmanlığına ait mali haklarını mahkeme kararıyla ulaştığım belirterek kanun önünde eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini belirtmiştir. Başvurucu; bölge idare mahkemelerinin aynı konuda faiklı kararlar verdiğini, kendisine atfedilebilecek bir kusurun olmadığını, gecikmeden kaynaklanan parasal hak kayıplarının karşılanmamasımn mülkiyet hakkım ve adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür.

24. Bakanlık görüşünde, başvurucunun farklı bölge idare mahkemeleri arasında İçtihat farklılığı oluştuğunun farkında olduğu ancak 6/1/1982 tarihli ve 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'un 3/C maddesinin (e) fikrası uyarınca bu içtihat farklılıklarının giderilmesi için kullanabileceği başvuru yolunu kullanmadığını, bu anlamda etkili başvuru yollarını usulüne uygun tüketmediğini ve başvurunun kanun yolu şikâyeti olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Başvurucu; Bakanlığın görüşüne karşı beyanında kanun yollannm tüketildiğini, aynı olaya ilişkin bölge idare mahkemesi kararlarının çelişkili olduğunu belirtmiştir.

B. Değerlendirme

25. Anayasa'nm iddianın değerlendirilmesinde dayanak alınacak "Mülkiyet hakla” kenar başlıklı 35. maddesi şöyledir:

"Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir.

Bu haklar, ancak kamu yaran amacıyla, kanunla .sınırlanabilir.

Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aylan olamaz. "

26. Anayasa Mahkemesi, olayların başvurucu tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder. Başvurucunun şikâyetinin özü, muhasebe uzmanlığı giriş sınavı sorularının mahkeme kararıyla iptali nedeniyle atamasının gecikmesine ve buna bağlı olarak defterdarlık uzmanlığı için öngörülen parasal haklardan yoksun kalmasına yöneliktir. Başvurucunun tüm şikâyetlerinin mülkiyet hakta kapsamında incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

1. Kabul Edilebilirlik Yönünden

27. Açıkça dayanaktan yoksun olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek başka bir neden de bulunmadığı anlaşılan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.

2. Esas Yönünden

a. Mülkün Varlığı

28. Başvurucunun defterdarlık uzmanlığı kadrosuna bağlanan parasal haklan idari sürecin olağan ataşı İçinde kendi emsallerinin atandığı 15/1/2012 tarihinden İtibaren elde edemeyeceğinin düşünülmesi için bir neden bulunmamaktadır. Bu nedenle defterdarlık uzmanlığı kadrosuna bağlanan parasal hakların başvurucu yönünden meşru bir beklentiye dönüştüğü sonucuna varılmıştır (benzer yöndeki değerlendirme için bkz. Demet Demirci ve diğerleri, §§ 3233).

29. Bu durumda başvurucunun Anayasa'nm 35. maddesinde güvence altına alman mülkiyet hakta kapsamma giren bir ekonomik değeri veya en azından böyle bir değeri elde etme yönünde meşru beklentisinin bulunduğu değerlendirilmiştir.

b. Müdahalenin Varlığı ve TttrÜ

30. Anayasa'nın 35. maddesinde bir temel hak olarak güvence altına alınmış olan mülkiyet hakkı kişiye -başkasının hakkma zarar vermemek ve kanunların koyduğu sınırlamalara uymak koşuluyla- sahibi olduğu şeyi dilediği gibi kullanma ve ondan tasarruf etme, onun ürünlerinden yararlanma olanağı verir (Mehmet Akdoğan ve diğerleri, B. No: 2013/817,19/12/2013, § 32). Dolayısıyla malikin mülkünü kullanma, mülkün semerelerinden yararlanma ve mülkü üzerinde tasarruf etme yetkilerinden herhangi birinin sınırlanması mülkiyet hakkına müdahale teşkil eder (Recep Tarhun ve Afife Tarhun, B. No: 2014/1546, 2/2/2017, § 53).

31. Anayasa’nın 35. maddesi ile mülkiyet hakkına temas eden diğer bükümleri birlikte değerlendirildiğinde Anayasa'nın mülkiyet hakkma müdahaleyle ilgili Üç kural ihtiva ettiği görülmektedir. Buna göre Anayasa'nın 35. maddesinin birinci fıkrasında, herkesin mülkiyet hakkma sahip olduğu belirtilmek suretiyle mülkten barışçıl yararlanma hakkına yer verilmiş; ikinci fıkrasında da mülkten barışçıl yararlanma hakkına müdahalenin çerçevesi belirlenmiştir. Maddenin ikinci fikrasmda genel olarak mülkiyet hakkının hangi koşullarda sınırlanabileceği belirlenerek aynı zamanda mülkten yoksun bırakmanın şartlarının genel çerçevesi de çizilmiştir. Maddenin son fikrasmda ise mülkiyet hakkmtn kullanımının toplum yararına aykırı olamayacağı kurala bağlanmak suretiyle devletin mülkiyetin kullanımını kontrol etmesine ve düzenlemesine imkân sağlanmıştır. Anayasa'nın diğer bazı maddelerinde de devlet tarafından mülkiyetin kontrolüne imkân tanıyan öze! hükümlere yer verilmiştir. Ayrıca belirtmek gerekir ki mülkten yoksun bırakma ve mülkiyetin düzenlenmesi, mülkiyet hakkma müdahalenin Özel biçimleridir (Recep Turhan ve Afife Tarkan, §§ 55-58).

32. Somut olayda veri hazırlama kontrol işletmeni olan başvurucunun defterdarlık uzmanlığına atanması gecikmiştir. Başvurucu, atamasının geciktiği dönemde defterdarlık uzmanlığı kadrosuna bağlı olarak elde edeceği parasal haklardan mahrum kalmıştır. Dolayısıyla atamanın geciktirilmesi aynı zamanda başvurucunun mülkiyet hakkına da müdahale teşkil etmiştir. Mülke erişimin engellenmesi biçiminde tezahür eden müdahalenin mülkiyetten barışçıl yararlanma hakkına ilişkin genel kural çerçevesinde incelenmesi uygun görülmüştür.

c. Müdahalenin İhlal Oluşturup Oluşturmadığı

33. Anayasa'nın 13. maddesi şöyledir.

Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksam yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanımla sınırlanabilir. Su sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz."

34. Anayasa'nın 35. maddesinde mülkiyet hakkı sınırsız bir hak olarak düzenlenmemiş, bu hakkın kamu yaran amacıyla ve kanunla sınırlandırılabileceği öngörülmüştür. Mülkiyet hakkma müdahalede bulunulurken temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına ilişkin genel ilkeleri düzenleyen Anayasa'nın 13. maddesinin de gözönünde bulundurulması gerekmektedir. Anılan madde uyarınca temel hak ve özgürlükler, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olmaksızın Anayasa'nın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.

Dolayısıyla mülkiyet hakkına yönelik müdahalenin Anayasaca uygun olabilmesi için müdahalenin kanuna dayanması, kamu yaran amacı taşıması ve ölçülülük ilkesi gözetilerek yapılması gerekmektedir (Recep Tarhun ve Afife Tarhun, § 62), Bu bağlamda öncelikle müdahalenin kanuni dayanağının bulunup bulunmadığı incelcnmelidir,

35. Anayasa'nm 35. maddesinin ikinci fikrasmda mülkiyet hakkının ancak kamu yaran amacıyla kanunla sınırlanabileceği belirtilmek suretiyle mülkiyet hakkına yönelik müdahalelerin kanunda öngörülmesi gereği ifade edilmiştir. Öte yandan temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına İlişkin genel İlkelerin düzenlendiği Anayasa'nm 13. maddesinde de hak ve özgürlüklerin ancak kanunla smırlanabileceği temel bir ilke olarak benimsenmiştir. Buna göre mülkiyet hakkına yapılan müdahalelerde dikkate alınacak öncelikli ölçüt, müdahalenin kanuna dayalı olmasıdır. Bu ölçütün sağlanmadığı tespit edildiğinde diğer ölçütler bakımından inceleme yapılmaksızın mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna varılacaktır (Forof Motor Compatıy, B. No: 2014/13518,26/10/2017,149).

36. Somut olayda başvurucunun defterdarlık uzmanlığına atama sürecinin gecikmesinin nedeni sınav sorularının İdare tarafından hatalı sorulmasıdır. Anılan sınav sorularının hukuka aykırı olduğu istinaf denetiminden geçmiş mahkeme katarlarıyla saptanmıştır. Bu aşamada Anayasa Mahkemesi tarafından incelenmesi gereken husus mahkeme kararıyla iptal edilen sorulardan kaynaklı atama sürecinin gecikmesi nedeniyle ortaya çıkan zararların telafi edilip edilmediğidir.

37. Sınav sorularının mahkemelerce iptal edilmesi sonucu başvurucunun defterdarlık uzmanlığı kadrosuna atanması gecikmiş ve başvurucu 46 ay boyunca bu kadroya ait mali haklardan yararlanamamıştır. Somut olayda mağduriyetin gerçek manada ortadan kalkabilmesi için başvurucunun defterdarlık uzmanlığı kadrosuna atanmasının 46 ay gecikmesi nedeniyle uğradığı zararlarının karşılanması gerekir. Başvurucunun mülkiyet hakkına yönelik ihlalin giderilmesi amacıyla tam yargı davası açtığı anlaşılmıştır. Bazı idare mahkemeleri başvurucu İle emsal durumda olanların parasal hakların ödenmesine hükmetmiştir ve hu kararlar istinaf denetiminden geçerek kesinleşmiştir (bkz.§§ 18-20). Ancak somut olayda davanın reddine yönelik idare Mahkemesi kararma karşı yapılan istinaf başvurusu Bölge idare Mahkemesince reddedilmiştir. Bu durumda başvurucunun defterdarlık uzmanbğı kadrosuna atanmasının 46 ay gecikmesi nedeniyle uğradığı mağduriyet tam olarak giderilmemiştir.

38. Hukuk devletinde idare, hukuka aykırı olarak tesis ettiği işlemlerin sebep olduğu ihlalleri giderme yükümlülüğü altındadır, idare; eski hâle getirme (restitutîo in integrum) ilkesi gereğince kişiyi, hukuka aykırı işlem tesis edilmemiş olsaydı kişi hangi durumda olacaksa ona mümkün olduğunca en yalan konuma getirmekle yükümlüdür. Bu açıdan idarenin başvurucuyu defterdarlık uzmanlığına atamak suretiyle ihlali giderme hususundaki yükümlülüğünü bütünüyle ifa ettiği söylenemeyecektir. İhlalin tam olarak giderildiğinden söz edilebilmesi için hukuka aykırı gecikme yaşanmamış olsaydı idari sürecin olağan akışı içinde başvurucu hangi tarihte defterdarlık uzmanlığına atanacaksa o tarihten itibaren oluşan parasal hak kayıplarının da karşılanması gerekir (benzer yöndeki değerlendirme için bkz, Narin Nihal Parlak, B. No: 2019/16487,3/3/2022, § 39).

39. Ayrıca idarenin tesis ettiği işlemle hak ve özgürlüklerini ihlal ettiği başvurucuların uğradığı mali kayıplan telafi etmekle yükümlü kılınması hukuka aykırı işlem tesis edilmemesi konusunda kamu görevlileri yönünden caydırıcı bir etki de gösterebilecektir.

Anayasa’nm 5. maddesi devlete, hak ve özgürlüklerin ihlalinin önlenmesi için caydırıcı tedbirler alma Ödevi de yüklemektedir, İdare Mahkemesinin yorumu başvurucuların mülkiyet hakkına yapılan müdahale sebebiyle oluşan kayıplarının tam olarak telafi edilmesini önlediği gibi tazminat davasının hukuka aykırı İşlem tesis edilmesine karşı caydırıcılık sağlama özelliğini de etkisiz hâle getirmiştir (benzer yöndeki değerlendirme İçin bkz. Demet Demire! ve diğerleri, § 46).

40. Sonuç olarak defterdarlık uzmanlığına geç atanma nedeniyle uğradığı mali hak knyıplaruun giderilmemesi nedeniyle başvurucunun mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır.

41. Açıklanan gerekçelerle Anayasa’nm 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.

3. Giderim Yönünden

42. Başvurucu, İhlalin tespiti ile miktar belirtilmeksizin maddi zararlarının karşılanması talebinde bulunmuştur.

43. Tespit edilen ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına ilişkin usul ve esaslar 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un 50. maddesinde yer almaktadır.

44. Başvuruda tespit edilen hak ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yemden yargılama yapılmasında hukuki yarar bulunmaktadır. Bu kapsamda karamı gönderildiği yargı mercilerince yapılması gereken iş, yeniden yargılama işlemlerini başlatmak ve Anayasa Mahkemesini ihlal sonucuna ulaştıran nedenleri gideren, ihlal kararında belirtilen ilkelere uygun yeni bir karar vermektir (6216 sayılı Kanun'un 50. maddesinin (2) numaralı fıkrasında düzenlenen bireysel başvuruya özgü yeniden yargılama kurumunun özelliklerine ilişkin kapsamlı açıklamalar İçin bkz. Mehmet Doğan [GK], B. No: 2014/8875, 7/6/2018, §§ 54-60; Aligül Alfaya ve diğerleri (2), B. No: 2016/12506, 7/11/2019, §§ 53-60,66; Kadri Enis Berberoğlu (3) [GK], B. No: 2020/32949,21/1/2021, §§ 93-100).

45. öte yandan İhlalin niteliğine göre yeniden yargılama yapılmasının yeterli bir giderim sağlayacağı anlaşıldığından başvurucunun tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.

VL HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,

B. Anayasalım 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDÎLDÎûÎNE,

C. Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının İhlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Elâzığ 2. İdare Mahkemesine (E.2016/245, K.2016/1078) GÖNDERİLMESİNE,

D. Başvurucunun tazminata ilişkin talebinin REDDİNE»

E. 294,70 TL harcın başvurucuya ÖDENMESİNE,

F. Ödemenin kararın tebliğini takiben başvurucunun Hazine ve Maliye Bakanlığına başvuru tarihinden itibaren dört ay içinde yapılmasına; Ödemede gecikme olması hâlinde bu sürenin sona erdiği tarihten Ödeme tarihine kadar geçen süre İçin yasal faiz UYGULANMASINA,

G. Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 3/5/2023 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.