Anayasa Mahkemesi, HAGB'yi iptal etti

Anayasa Mahkemesi, mağdurun haklarını korumadığı gerekçesiyle Ceza Muhakemesi Kanununda yer alan HAGB'yi yani hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesini iptal etti.

İptal kararları 1 yıl sonra yürürlüğe girecek. Karar 1 Ağustos 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 1 Ağustos 2024 tarihine kadar Meclisin yeni bir düzenleme yapmaması halinde HAGB düzenlemesi yürürlükten kalkmış olacak

İşte AYM'nin HAGB'ye yani hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair kararı

54. HAGB kararının bu niteliğini gözeten Anayasa Mahkemesi daha önceki birçok kararında, kötü muamele iddiaları yönünden HAGB kurumunun uygulanmasının, sanığın infaz edilebilir bir ceza almaması sonucunu doğurduğu ve bu kurumun uygulanmasında mağdurun muvafakati ya da mağdur açısından manevi bir telafinin sağlanmasının da aranmadığını dikkate alarak anılan geri bırakma kararının mağdur açısından yeterli ve etkili bir giderim sağlamadığını değerlendirmiştir (Şenol Gürkan, § Mustafa Rollas, B. No: 2014/7703,2/2/2017, §81).

55. Anayasa'nın 17. maddesine aykırı muamelelerin kamu görevlileri tarafından değil de üçüncü kişiler tarafından gerçekleştirilmesi hâlinde devletin pozitif yükümlülükleri kapsamında daha esnek davranma imkânı bulunmaktadır. Buna karşın failin kamu görevlisi olduğu durumlarda hukuka aykırı ve son derece ciddi bir fiilin hiçbir şekilde hoş görülemeyeceğinin gösterilmesi gerekir. Bu anlamda işkence veya kötü muamele gerçekleştirdiği tespit edilen kamu görevlisi fiilî olarak cezasız bırakılmamalıdır. HAGB kurumunun kamu görevlisinin görevi sebebiyle işlediği ve Anayasa’nın 17. maddesi anlamında işkence, eziyet ve kötü muamele kabul edilen suçlar bakımından uygulanmayacağına dair yasal düzenlemenin bulunmaması ve ceza mahkemelerinin uygulamalarının da bu sorunu çözememesi Anayasa’nın 17. maddesinin devlete yüklemiş olduğu faillere fiilleriyle orantılı cezalar verilmesi ve mağdurlar açısından uygun giderimin sağlanması şeklindeki usul yükümlülüğü ile bağdaşmamaktadır.

56. Sonuç olarak Anayasa Mahkemesinin Atilla Yazar ve diğerleri kararında belirtilen eksikliklerin (Atilla Yazar ve diğerleri, §§ 123-173) bütünüyle giderilmesine yönelik kanun koyucu tarafından gerekli değişikliklerin yapılmadığı, HAGB kurumunun mevcut haliyle -bireysel başvuru kararlarında da işaret edildiği üzere- kamu otoritelerinin keyfî uygulamalarını önlemekte yetersiz kaldığı ve başta ifade özgürlüğü ve toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı olmak üzere temel hak ve özgürlükler üzerinde caydırıcı etki doğurduğu anlaşılmaktadır.

57. Açıklanan nedenlerle kural Anayasa’nın 13., 17., 35. ve 36. maddelerine aykırıdır. İptali gerekir.

1 Ağustos 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kararın tem metni için tıklayın. 

HAGB nedir ve neden önemli?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması olarak bilinen HAGB, cezasızlık haline işaret etmektedir. Mahkeme hapis cezasını yani hükmü açıklamakta ama hüküm uygulanmamakta yani hükmün açıklanması geri bırakılmaktadır.  Bu nedenle de, fail 2 yıldan az ceza aldığında, HAGB kararı verilmekte ve fail hapis yatmaktan kurtulmaktadır.  HAGB'nin Meclis tarafından 1 yıl sonra yeniden geri getirilmemesi halinde, kişi 2 yıldan az hapis cezası aldığında dahi belirli bir süre hapis yatmak zorunda kalacaktır. Bu bağlamda HAGB yani hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının iptali oldukça önemlidir.