3 yıl hapis alan Devlet memuru olabilir mi?

Ülkemizde yaşanan 15 Temmuz darbe girişiminden sonra personel mevzuatında bir kısım düzenlemeler yapılmış, bu kapsamda 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesine eklenen alt bent ile devlet memurluğuna alınacaklarda aranan şartlar arasına güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak şartı eklenmiştir.

İlgili düzenleme Anayasa Mahkemesi’nin 24.07.2019 tarihli ve 2019/65 sayılı Kararı ile iptal edilmiş, sonrasında yapılan kanuni düzenleme ile 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu 17.04.2021 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasında statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında arşiv araştırmasının, ikinci fıkrada sayılan kişiler açısından ise güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Kanun, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucu elde edilen bilgiler çerçevesinde kişilerin memuriyet veya kamu görevlerine uygunluğunun değerlendirilmesini sağlamak amacıyla da değerlendirme komisyonu teşkil edilmesini zorunlu kılmıştır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına dair usul ve esaslar ile uygulamaya ilişkin diğer hususların belirlendiği Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yapılmasına Dair Yönetmelik ise 03.06.2022 tarihli ve 31855 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Yönetmelik, farklı konulardaki usul ve esaslar ile birlikte gizlilik dereceli birim tanımlaması da yapmış,  kamu kurum ve kuruluşlarında Gizlilik Dereceli Belgelerde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre “çok gizli” ve “gizli” gizlilik dereceli bilgi ve belgeleri oluşturan ve saklayan birim ve kısımlar genel olarak gizlilik dereceli birim olarak tanımlanmış, özel olarak ise tüm kamu kurum ve kuruluşlarında, teftiş ve denetim birimleri, personel birimleri, bilgi işlem birimleri ve özel kalem müdürlükleri gizlilik dereceli birimler olarak sayılmıştır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması mevzuatı 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesindeki şartlardan bağımsız olarak bir düzenleme içermekte, devlet memurluğuna girişler ve çeşitli görev değişikliklerinde 48 inci maddeden ayrı olarak ilave bir kontrol ve yeterlilik mekanizması oluşturmaktadır.

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için şöyle bir örnek verilebilir. Kasıt unsuru içermeyen ve Devlet Memurları Kanunu’nun 48 inci maddesinde sayılmayan herhangi bir suçtan dolayı 3 yıl hapis cezası alan kişinin durumu memuriyete girişte bir engel oluşturmamaktadır. Ancak 7315 sayılı Kanununda ifadesi bulunan hususlar çerçevesinde yapılacak bir değerlendirme sonucunda, Kanunda sayılan çeşitli kurumlarda ve gizlilik dereceli birimlerde çalışma açısından sıkıntılı bir durum ortaya çıkabilecektir.

7315 sayılı Kanunun genel gerekçesinde de “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında amaç, genel olarak kamu görevinin ve özel olarak icra edilecek görevin gerektirdiği nitelikleri haiz olunup olmadığının tespitidir.” denilerek devlet memurluğuna girişte aranan şartlardan ayrı olarak ilgili kişinin kamu görevinin niteliklerini haiz olup olmadığının değerlendirmesinin yapılması gerekliliği vurgulanmıştır.

Dolayısı ile özellikle güvenlik soruşturması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirmesinin Devlet Memurları Kanunun 48 inci maddesinden bağımsız olarak yapılması sürecin daha sağlıklı bir şekilde işletilmesi adına yerinde bir uygulama olacaktır.