Kamu işçisinin harcırahına ilişkin önemli karar

Yapılan görevlendirme nedeniyle davalı işverence ilk yıl görevlendirme yapılan ilçelere servis imkânı sağlanmış olup daha sonra işverence bu uygulama kaldırılmıştır. Sosyal yardım amaçlı sağlanan servisin çalışma koşulu hâline dönüştüğü anlaşılmaktadır. Ne var ki ... ücreti, gidip gelmeye en uygun ve kullanılması mutad ... ve taşıt araçları üzerinden hesaplanır. Dolayısıyla davacıya servis sağlanmadığı dönemde mutad vasıta (belediye otobüsü ve ilçeler arası minibüs) ücretlerinin ödenmesi gerekir. Taksi ücretleri bu kapsamda değerlendirilemez. Hâl böyle olunca davacının çalıştığı tüm döneme ilişkin işverence sunulan puantaj kayıtlarına göre fiilen çalışılan günler için aylık bazda ... ücretleri, yıllara göre rayiç belediye otobüs bileti ve ilçeler arası minibüs tarifesi dikkate alınarak hesaplanmalıdır.

T.C.
YARGITAY
DOKUZUNCU HUKUK DAİRESİ

Esas    : 2022/11642
Karar    : 2022/15144
Tarih    : 23.11.2022

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı ... Büyükşehir Belediye Başkanlığı ... Spor Hizmetleri Şube Müdürlüğünde işçi olarak çalıştığını, ... Sendikası üyesi olduğunu, 24.....2014 tarihinde ... İlçesi Hizmet Birimi Şube Müdürlüğüne atandığını, 2017 yılı Kasım ayı itibarıyla Serik Boğazkent’te Güreş Eğitim Merkezi sorumlusu olarak çalışmaya başladığını, davacının ikametgâhının ... ilçesinde olduğunu, görevlendirmelerin toplu ... sözleşmesinin 14 ve 20 nci maddelerine uygun olmadığını, 08.00-17.00 saatlerinde görevi başında olan davacının Haziran 2015 ayına kadar 05.00-05.30 saatleri arasında toplu taşıma olmadığından ... ve Serik ilçelerine gidebilmek için taksi kullanmak zorunda kaldığını, mesai bitimi sonrası davalı ... önüne servisle 19.30’da gelindiğini ve buradan evine toplu taşıma aracı ile ulaştığını, bu dönem açısından taksi ücreti ile akşam evine dönüşte ödediği ... ücretinin ödenmesi gerektiğini, Haziran 2015 ayından sonra ise servis hizmeti kaldırıldığından ... ve Serik Boğazkent’e kendi imkânları ile gidip geldiğini ve ... ücretini kendisinin ödediğini, görevlendirildiği yerlere gidiş geliş ... ücretinin ödenmesi gerektiğini, ...’ye giderken 5 saat, ...’a giderken 4 saat yolda zaman geçirdiğini, toplu ... sözleşmesi gereğince 05.30-08.00 ve 17.00-20.00 saatleri arasında yolda geçen sürelerin fazla çalışmadan sayılması ve toplu ... sözleşmesi gereğince fazla çalışma ücretinin %100 zamlı ödenmesi gerektiğini, ayrıca harcırah da ödenmesi gerektiğini ... sürerek fazla çalışma, ... ücreti ve harcırah alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP

Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def’inde bulunduklarını, Belediyenin yetki ve sorumluluğu altında bulunan ilçelere Kuruma ait servis ve benzeri taşıtlarla düzenli ulaşım sağlandığını, dava konusu yerlerin memuriyet mahallinde olan yerler olduğunu, 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Büyükşehir Belediyesi sınırlarının il mülki sınırları olarak değiştirildiğini, görev, yetki ve sorumlulukların genişletildiğini, bu bağlamda görev sınırları içinde kalan bu tür yerlerde görevlerin yürütülmesi için atamaların yapıldığını, dolayısıyla davacının talebinin yerinde olmadığını buna rağmen hesaplama yapılacaksa davacının izinli, raporlu günlerinin tenzilinin gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile toplanan kanıtlar ve bilirkişi raporuna göre davacının ... ilçesine giderken günde 5 saat, Serik ilçesine giderken günde 1,5 saat yolda geçen süresi bulunduğu, bu sebeple haftada ...'ye gittiği dönemde 20 saat, Serik'e gittiği dönemde 2,5 saat fazla çalışma yaptığı, geçici görevlendirildiği yerlerin memuriyet mahalli dışında olduğu dikkate alındığında davacının harcırah alacağına hak kazandığı, görevlendirmenin yapıldığı birinci yılın dışında işyeri servisleri kaldırıldığından davacının işe gitmek için harcadığı ... ücretinin davalı tarafından karşılanması gerektiği gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri

Davalı vekili; belirsiz alacak davası açılamayacağını, davacının sürekli görevlendirildiğini, sürekli görev yolluğu talep etmediğini, görevlendirme geçici nitelikte olmadığından geçici görev harcırahı ödenmeyeceğini, yolda geçen sürenin fazla çalışmadan sayılamayacağını, taşınma süresine kadar mağduriyet yaşanmaması adına ilk yıl işverence servis sağlandığını, davacının görevlendirildiği ilçede ikamet etmemesinin kendi tercihi olduğunu, bu sebeple davacının ... ücreti alacağı bulunmadığını belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın belirsiz alacak davası olarak açılabilmesinin mümkün olduğu, toplu ... sözleşmesinin imzalandığı tarihte ... şehir merkezinde görev yapan ve ikamet eden davacının, davalı tarafından yapılan görevlendirmeyle ... ve Serik ilçelerine gidip geldiği, toplu ... sözleşmesinin 50 nci maddesinde bulunan düzenlemeye rağmen davalının önceden sağladığı servis uygulamasını sonradan kaldırdığı, davacının ... Merkez ... ilçesinde ikamet ettiği ve davalı tarafından yapılan görevlendirme nedeniyle ikamet ettiği yerle bütünlük arz etmesi mümkün olmayan ... ve Serik ilçelerine gidip geldiği, görevlendirildiği yere ailesini götürmediği ve ikametgâhını da nakletmediği ... olan davacının, 6245 sayılı Harcırah Kanunu'nun (6245 sayılı Kanun) 3 üncü maddesinin (a) ve (g) bentlerinde düzenlenen ... masrafı ve gündeliğini toplu ... sözleşmesinin 53 üncü maddesi de dikkate alındığında davalıdan talep edebileceği, ikamet edilen yerle görev yapılan yer arasındaki ... süresinin de toplu ... sözleşmesinin 23 üncü maddesinin (b) bendi uyarınca çalışma süresi olarak kabulünün yerinde olduğu, istinaf sebebi yapılmadığından toplu ... sözleşmesinin 49 uncu maddesindeki yıllık 270 saat fazla çalışmanın aylık ücrete dâhil olduğu yönündeki düzenlemenin dikkate alınmadığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davalı vekili; istinaf başvuru dilekçesinde belirttiği sebepleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe

1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme

Uyuşmazlık, görevlendirmenin geçici olup olmadığı, geçici görev yolluğu (harcırah) ödenip ödenmeyeceği ve yolda geçen süre nedeniyle fazla çalışma alacağı talep edilip edilemeyeceği ile çalışma koşulu hâline dönüşmesi nedeniyle ... ücretine hak kazanılıp kazanılmadığı noktasındadır.

2. İlgili Hukuk

1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.

2. 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) "Çalışma süresinden sayılan haller" kenar başlıklı 66 ncı maddesi şöyledir:

"Aşağıdaki süreler işçinin günlük çalışma sürelerinden sayılır:

a) Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler.

b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler.

c) İşçinin işinde ve her an ... görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.

d) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler.

e) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.

f) Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz."

3. 4857 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi.

4. 6245 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinin (g) bendine göre "memuriyet mahalli" kavramı "Memur ve hizmetlinin asıl görevli olduğu veya ikametgâhının bulunduğu şehir ve kasabaların belediye sınırları içinde bulunan mahaller ile bu mahallerin dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu şehir ve kasabaların devamı niteliğinde bulunup belediye hizmetlerinin götürüldüğü, büyükşehir belediyelerinin olduğu illerde ise il mülki sınırları içinde kalmak kaydıyla memur ve hizmetlinin asıl görevli olduğu veya ikametgâhının bulunduğu ilçe belediye sınırları içinde kalan ve yerleşim özellikleri bakımından bütünlük arz eden yerler ile belediye sınırları dışında kalmakla birlikte yerleşim özellikleri bakımından bu yerlerin devamı niteliğindeki mahaller ve kurumlarınca sağlanan taşıt araçları ile gidilip gelinebilen yerleri"; "Başka yer" kavramı ise "Yukarıda (g) fıkrasında yazılı memuriyet mahalli dışındaki yerleri" ifade eder.

5. 6245 sayılı Kanun'un "... masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masraflarının birlikte verilmesini icabettiren haller" kenar başlıklı 10 uncu maddesinin ilgili bölümü şöyledir:

"... ... masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı aşağıdaki hallerde verilir:

1. (Değişik: 1/7/2006-5538/2 md.) Yurt içinde veya yurt dışında görev yapmakta iken yurt içinde veya yurt dışındaki sürekli bir göreve naklen atanan ya da yabancı ülkelerdeki memuriyet merkezi değiştirilen memur ve hizmetlilere yeni görev yerlerine kadar"

6. Dairemizin 27.09.2021 tarihli ve 2021/8008 Esas, 2021/12939 Karar sayılı kararında işyeri uygulaması şu şekilde belirtilmiştir:

"...

Kanun ya da ... sözleşmesinde düzenlenmemesine, bu yönde yasal ve akdi bir zorunluluk bulunmamasına karşın, işçi ile işveren arasındaki hukuki ilişkiye yön veren, varlığını somut uygulamalar şeklinde gösteren eylemli durum “işyeri uygulamaları”nı oluşturur.

İşyerinde düzenli olarak tekrarlanmakla oluşan, herhangi bir koşula bağlı bulunmayan işyeri uygulamaları, işçilerin zımni kabulleriyle bir ... sözleşmesi hükmü, diğer bir ifadeyle, ... şartı (çalışma koşulu) haline dönüşürler; bir ... sözleşmesi eki olarak bağlayıcı nitelik kazanırlar. İşçi için belirli özellikteki bir işyeri uygulaması, subjektif hak oluşturur.

Bir uygulamanın işyeri uygulaması olarak kabulü için, tekrarlana gelen, hesaplanabilir, genel nitelikte olması ve buna uyulmasının hukuksal zorunluluk olduğu yönünde genel inancın doğmuş olması gerekir. Bu bakımdan işyeri uygulamaları, işvereni belirli bir yükümlülük altına sokan, objektif mahiyette hükümler olarak değerlendirilmesi doğru olacaktır.

..."

3. Değerlendirme

1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

2. Fazla çalışma ücreti alacağı hesaplanırken yolda geçen sürelerin çalışma süresinden sayılıp sayılamayacağı uyuşmazlık konusu olup ilâmın İlgili Hukuk bölümünün (1) numaralı paragrafında değinildiği üzere; 4857 sayılı Kanun'un 66 ncı maddesinin son fıkrasında, işin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen sürenin çalışma süresinden sayılmayacağı açıklanmıştır. Diğer yandan maddenin, işçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri hâlinde yolda geçen sürelerin ... süresinden sayılmasına ilişkin (b) bendinin, sürekli görevlendirmeye kapsamadığı dikkate alındığında somut olaya uygulanabilirliği bulunmamaktadır. Şu hâlde işin niteliğinden doğmayıp da aradaki mesafeden ... işe gidiş geliş esnasında serviste ve araçlarda geçen sürenin çalışma süresinden sayılarak fazla çalışmanın hesaplanması hatalıdır. Yasal süreleri aşan bir çalışması bulunmadığı anlaşılan davacının, ... süresinden kaynaklı fazla çalışma ücreti talebinin reddi yerine kabulü isabetsizdir.

3. Davacının geçici görev yolluğu(harcırah) talep edip edemeyeceği de bir diğer uyuşmazlık konusudur. İşverence dosyaya sunulan özlük belgelerinden yapılan görevlendirmenin sürekli olduğu tespit edilmiştir. Davacı, görevlendirmenin geçici ve toplu ... sözleşmesinin 14 ve 20 nci maddelerine aykırı şekilde yapıldığını belirtmiş ise de iddiasını ispatlayamamıştır. Diğer yandan davacı görevlendirildiği yerde işe başlamış olup çalışma koşullarında esaslı değişiklik nedeniyle görev yeri değişikliğini kabul etmediğini yazılı olarak bildirmediği gibi bu hususu haklı fesih nedeni de yapmamıştır. Bu nedenle sürekli görev yolluğu dışında harcırah (geçici görev yolluğu) alması mümkün olmadığından talebin reddi yerine kabulü hatalıdır.

4. Davacının ... ücreti talep edip edemeyeceği bir diğer uyuşmazlık konusudur. Yapılan görevlendirme nedeniyle davalı işverence ilk yıl görevlendirme yapılan ilçelere servis imkânı sağlanmış olup daha sonra işverence ... taraflı olarak bu uygulama kaldırılmıştır. Sosyal yardım amaçlı sağlanan servisin çalışma koşulu hâline dönüştüğü anlaşılmaktadır. Ne var ki ... ücreti, gidip gelmeye en uygun ve kullanılması mutad ... ve taşıt araçları üzerinden hesaplanır. Dolayısıyla davacıya servis sağlanmadığı dönemde mutad vasıta (belediye otobüsü ve ilçeler arası minibüs) ücretlerinin ödenmesi gerekir. Taksi ücretleri bu kapsamda değerlendirilemez. Hâl böyle olunca davacının çalıştığı tüm döneme ilişkin işverence sunulan puantaj kayıtlarına göre fiilen çalışılan günler için aylık bazda ... ücretleri, yıllara göre rayiç belediye otobüs bileti ve ilçeler arası minibüs tarifesi dikkate alınarak hesaplanmalıdır. Bunun yerine taksi ücretinin hesaplamaya dâhil edilmesi ve puantaj kayıtları dikkate alınmaksızın yıllık bazda raporlu bulunan süre dışlanmak suretiyle oranlama yapılarak hüküm kurulması doğru olmamıştır.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,

2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,

Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

23.11.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.