Facebook
Twitter
Whatsapp
Telegram
URL Kopyala
Kurumumuzun sözlü sınav kurulunun mevzuat çerçevesinde oluşturulduğu, sözlü sınav öncesinde adaylara sorulacak soruların ve cevapların hazırlandığı, hazırlanan bu soruların zarflara konularak adayın bizzat kendisi tarafından çekilen zarf içerisinden çıkan soruların adaya yöneltildiği, kapalı zarf içerisindeki sorular haricinde adayı tanımaya, başvurduğu unvanın gerektirdiği yetkinlikleri belirlemeye, mesleki bilgi ve tecrübelerini anlamaya dayalı soruların da yöneltildiği, ancak sözlü sınavda Komisyon üyeleri tarafından yöneltilen üç soru için sadece puanlama yapıldığı adayca verilen cevapların tutanağa bağlanmadığı, sözlü sınav değerlendirme formunda her bir kurul üyesi tarafından her bir konu için verilen puanların yer aldığı, fakat verilen puanın her bir kurul üyesince ayrı ayrı gerekçelendirilmediği ve sözlü sınavın sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınmadığı bir başvuru hakkında verdiği 02/08/2022 tarihli ve ; 12/08/2022 tarihli ve sayılı Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Kararları’nda sözlü sınavların iyi yönetim ilkelerinden olan “nesnellik”, “tarafsızlık”, “şeffaflık”, “hesap verilebilirlik” ve “kararların gerekçeli olması” ilkelerine uygun yapılmasını teminen, İdarenin bundan sonra düzenleyeceği sözlü sınavlara giren adaylara verilen puanların gerekçelerini ortaya koyacak tedbirleri alması ve sınavların ses ve görüntü ile kayıt altına alınması yönünde tavsiye bulunmuştur.
İlgili idare tarafından gönderilen bilgi ve belgelerin tetkiki neticesinde, sözlü sınav kurulunun oluşturulmasındaki usul ve esasların hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygunluğu tespit edilemediği gibi sözlü sınav öncesinde adaylara sorulacak soruların ve cevapların ne şekilde hazırlandığına, adaylara soruların hangi usul ve esaslar gözetilerek yöneltildiğine dair bir belirleme de yapılamamıştır. Dolayısıyla, Yönetmelikte belirtilen değerlendirme kıstaslarının her birine her bir komisyon üyesinin ayrı ayrı verdikleri puanlar bulunmadığı gibi, üyelerce verilen toplam puanın da hiçbir gerekçesine yer verilmeyen puanlama tablosundan, gerek Ticaret Denetmenliği Yardımcılığı Yönetmeliği, gerek Danıştay kararları gerekse Kurumumuz kararlarında belirtildiği şekilde, hukuk, hakkaniyet ve iyi yönetim ilkeleri gereğince sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi unsurlarının gerçekleşmediği görülmektedir. Ticaret Denetmen Yardımcılığı Yönetmeliği’ndeki sözlü sınavlarla ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmayacağı hükmünün hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygun olmayacak şekilde yorumlanmasının yerinde olmayacağı belirlenmiştir.
T.C.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI : 2022/13025-S.22.19941
BAŞVURU NO : 2022/9366
KARAR TARİHİ : 07/10/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURUYA KONU İDARE: TİCARET BAKANLIĞI
BAŞVURUNUN KONUSU: Sözlü sınava itiraz hk.
BAŞVURU TARİHİ: 01/07/2022
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Kurumumuza yaptığı başvuruda başvuran, 10/12/2021 tarihli ticaret denetmen yardımcısı ilanına başvurduğunu, 06/02/2022 tarihli yazılı sınav sonucuna göre kendi branşında dördüncü olduğunu, sözlü sınavın 09/06/2022 tarihinde açıklanan sonuçlarına göre ise asil ve yedek listede yer almaya hak kazanamadığını belirtmektedir. Başvuran, 2021 yılında yapılan aynı unvanlı sınavda yazılı sınav başarısının de kıstaslar arasında olduğunu, mülakatta sorulan sorulara tam ve eksiksiz cevap verdiğini, alanında tezli yüksek lisans yaptığını, yayımlanmış bilimsel bir makalesinin bulunduğunu, teşekkür ve katılım belgelerinin bulunduğunu, 7 yıllık iş tecrübesine sahip olduğunu açıklamaktadır. Bu çerçevede başvuran Kurumumuzdan sözlü sınav sürecinin tekrar değerlendirilip usulsüzlük tespit edilmesi halinde sınava tekrar girme hakkının tanınmasını Kurumumuzdan talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Ticaret Bakanlığının 23/08/2022 tarihli ve sayılı;26/09/2022
tarihli ve ... yazılarında;
2.1. 5.01.2021 tarih ve 31365 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ticaret Denetmenliği Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde Ticaret Denetmen Yardımcısı kadrosu için açıktan atama yoluyla alım yapılmak üzere sınav açıldığı,
2.2. Sınavın yazılı kısmının 06.02.2022 tarihinde gerçekleştirildiği ve Gıda Mühendisliği bölümünden katılan başvuranın yazılı sınavdan 83.75 puan alarak sözlü sınavına katılmaya hak kazandığı,
2.3. Yönetmelik ve ilanda belirtilen esaslar çerçevesinde başvuranın 21.03.2022 tarihinde sözlü sınava katıldığı ve sınav kurulu üyelerince; ‘a) Sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi, b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü, c) Liyakati, temsil kabiliyeti, tutum ve davranışlarının göreve uygunluğu, d) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı, e) Genel kültürü ve genel yeteneği, f) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı gibi kriterlerine göre yapılan değerlendirme sonucunda bir örneği ekte gönderilen sözlü sınav sonuç tutanağından da anlaşılacağı üzere sözlü sınavdan 44 puan verildiği ve Ticaret Denetmen Yardımcılığı Yönetmeliği'nin ''Sözlü sınavda başarılı sayılmak için giriş sınavı komisyonu başkan ve üyelerinin yüz tam puan üzerinden verdikleri puanların aritmetik ortalamasının en az yetmiş olması şarttır.'' Şeklindeki16 ncı maddesinde yer alan sözlü sınavda başarılı sayılmak için en az 70 puan alma şartı gerçekleşmediğinden sınavda başarısız sayıldığı,
2.4. Ticaret Bakanlığı Ticaret Denetmen Yardımcılığı Yönetmeliğinin ''... Bunun dışında sözlü sınav ile ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmaz.'' 16 ncı maddesinde yer alan ibare gereğince komisyon tarafından mülakatta sorulacak soru ve adayların vermiş oldukları cevapların kayıt altına alınmasını gerektiren bir hüküm de yer almadığından söz konusu sınav ile ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmadığı,
açıklamalarına yer verilmektedir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”,
4. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu’nun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir... ”,
5. 15/01/2021 tarihli ve 31365 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticaret Denetmenliği Yönetmeliği’nin “Sözlü sınav” başlıklı 15 inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Sözlü sınav, adayların; a) Giriş sınavı duyurusunda belirtilen sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi, b) Bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü, c) Liyakati, temsil kabiliyeti, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğu, ç) Özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı, d) Genel yetenek ve genel kültürü, e) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı, yönlerinden değerlendirilerek, ayrı ayrı puan verilmek suretiyle gerçekleştirilir.”, “Sözlü sınavın değerlendirilmesi başlıklı 16 ncı maddesinde; “Adaylar, giriş sınavı komisyonu tarafından 15 inci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendi için elli puan, (b) ilâ (e) bentlerinde yazılı özelliklerin her biri için onar puan üzerinden değerlendirilir ve verilen puanlar ayrı ayrı tutanağa geçirilir. Bunun dışında sözlü sınav ile ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmaz. Sözlü sınavda başarılı sayılmak için giriş sınavı komisyonu başkan ve üyelerinin yüz tam puan üzerinden verdikleri puanların aritmetik ortalamasının en az yetmiş olması şarttır.”
düzenlemelerine yer verilmiştir.
IV. KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
6. Kamu Denetçisi tarafından, İdarenin başvuranın talebine ilişkin işlemlerinin hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı sonuç ve kanaatine varılarak başvurunun kabulü yönündeki öneri Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
7. 06/02/2022 tarihli ticaret denetmen yardımcılığı sınavında başarılı olan başvuran, Kurumumuzdan sözlü sınav sürecinin tekrar değerlendirilip usulsüzlük tespit edilmesi halinde sınava tekrar girme hakkının tanınmasını Kurumumuzdan talep etmektedir.
8. Kamu hizmetlerinin ehil ve yetişmiş kamu görevlileri eliyle yürütülmesi için yapılan sözlü sınavların kariyer ve liyakat ilkelerine uygun, objektif ve aynı zamanda yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönünden denetime imkân tanıyacak şekilde yapılması, hukuk devleti ilkesinin bir gereğidir.
9. Danıştay 2’nci Dairesinin 27/03/2017 tarihli ve ... sayılı Kararı’nda, sözlü sınavda “değerlendirme kriterlerinden bir kısmının somut bilgi ve belgeye dayandırılması zorunluluğu bulunmakta iken, bir kısmının gözlem ve kanaate dayalı olduğu açıktır. Bu düzenlemeye dayalı olarak yapılan ve davacının başarısız sayıldığı sınavda gözlem ve kanaate dayalı kriterler yönünden ilgilinin başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların ortaya konulması, somut bilgi ve belgeye dayandırılması, mümkün olan haneler bakımından ise başarısız olarak değerlendirilmesine etki eden hususların somut bilgi ve belge ile kanıtlanması gerekmektedir. Bunun da, adayların katıldığı sözlü sınav öncesinde, sınavda sorulacak soruların hazırlanması, her adaya sorulan soruların ve verilen cevapların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi halinde mümkün olduğu açıktır.” ifadelerine yer verilmektedir.
10. Danıştay 12 nci Dairesinin 29/12/2017 tarihli ve ...tarihli kararında; . ..”davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi, böylece sözlü sınavın nesnel olarak yapılması ve yargısal denetimin tüm unsurlarıyla gerçekleştirilmesinin sağlanması gerektiği vurgulanmaktadır.
11. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 03/07/2019 tarihli ve ... sayılı kararında davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlandığı ve tutanağa bağlandığı, Gümrük Yönetmeliği'nin 566. maddesinde belirtilen kriterler çerçevesinde sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterildiği, ancak adaylara sorulan soruların kayda geçirilmediği görülen davada, davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemde bu yönüyle hukuka uyarlık bulunmadığı hüküm altına alınmıştır.
12. Ticaret Denetmenliği Yönetmeliği’nde sözlü sınavda adayların giriş sınavı duyurusunda belirtilen sınav konularına ilişkin bilgi düzeyi, bir konuyu kavrayıp özetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gücü, liyakati, temsil kabiliyeti, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğu, özgüveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı, genel yetenek ve genel kültürü, bilimsel ve teknolojik gelişmelere açıklığı, yönlerinden değerlendirilerek, ayrı ayrı puan verilmek suretiyle gerçekleştirileceği düzenlenmektedir. Yönetmelikte ayrıca anılan değerlendirme kıstaslarına göre puanlamanın ne şekilde yapılacağı, puanların ayrı ayrı tutanağa geçirileceği hüküm altına alınmıştır.
13. Kurumumuzun sözlü sınav kurulunun mevzuat çerçevesinde oluşturulduğu, sözlü sınav öncesinde adaylara sorulacak soruların ve cevapların hazırlandığı, hazırlanan bu soruların zarflara konularak adayın bizzat kendisi tarafından çekilen zarf içerisinden çıkan soruların adaya yöneltildiği, kapalı zarf içerisindeki sorular haricinde adayı tanımaya, başvurduğu unvanın gerektirdiği yetkinlikleri belirlemeye, mesleki bilgi ve tecrübelerini anlamaya dayalı soruların da yöneltildiği, ancak sözlü sınavda Komisyon üyeleri tarafından yöneltilen üç soru için sadece puanlama yapıldığı adayca verilen cevapların tutanağa bağlanmadığı, sözlü sınav değerlendirme formunda her bir kurul üyesi tarafından her bir konu için verilen puanların yer aldığı, fakat verilen puanın her bir kurul üyesince ayrı ayrı gerekçelendirilmediği ve sözlü sınavın sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınmadığı bir başvuru hakkında verdiği 02/08/2022 tarihli ve ; 12/08/2022 tarihli ve sayılı Kısmen Tavsiye Kısmen Ret Kararları’nda sözlü sınavların iyi yönetim ilkelerinden olan “nesnellik”, “tarafsızlık”, “şeffaflık”, “hesap verilebilirlik” ve “kararların gerekçeli olması” ilkelerine uygun yapılmasını teminen, İdarenin bundan sonra düzenleyeceği sözlü sınavlara giren adaylara verilen puanların gerekçelerini ortaya koyacak tedbirleri alması ve sınavların ses ve görüntü ile kayıt altına alınması yönünde tavsiye bulunmuştur.
14. İlgili idare tarafından gönderilen bilgi ve belgelerin tetkiki neticesinde, sözlü sınav kurulunun oluşturulmasındaki usul ve esasların hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygunluğu tespit edilemediği gibi sözlü sınav öncesinde adaylara sorulacak soruların ve cevapların ne şekilde hazırlandığına, adaylara soruların hangi usul ve esaslar gözetilerek yöneltildiğine dair bir belirleme de yapılamamıştır. Dolayısıyla, Yönetmelikte belirtilen değerlendirme kıstaslarının her birine her bir komisyon üyesinin ayrı ayrı verdikleri puanlar bulunmadığı gibi, üyelerce verilen toplam puanın da hiçbir gerekçesine yer verilmeyen puanlama tablosundan, gerek Ticaret Denetmenliği Yardımcılığı Yönetmeliği, gerek Danıştay kararları gerekse Kurumumuz kararlarında belirtildiği şekilde, hukuk, hakkaniyet ve iyi yönetim ilkeleri gereğince sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi unsurlarının gerçekleşmediği görülmektedir. Ticaret Denetmen Yardımcılığı Yönetmeliği’ndeki sözlü sınavlarla ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmayacağı hükmünün hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygun olmayacak şekilde yorumlanmasının yerinde olmayacağı belirlenmiştir.
15. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın talebinin İdare tarafından reddedilmesi işleminin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
16. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin ‘karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, İdarenin bahse konu ilkelere uygun davranması önerilmektedir.
17. VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
18. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;
Başvuruya konu Ticaret Denetmen Yardımcılığı sınavının başvuran açısından iptal edilerek hukuka, hakkaniyete ve iyi yönetim ilkelerine uygun olacak şekilde yeni bir sözlü sınav düzenlenmesi; bundan sonra düzenlenecek sözlü sınavların iyi yönetim ilkelerinden olan “nesnellik”, “tarafsızlık”, “şeffaflık”, “hesap verilebilirlik” ve “kararların gerekçeli olması” ilkelerine uygun yapılmasını teminen, adaylara verilen puanların gerekçelerini ortaya koyacak tedbirlerin ve sınavların ses ve görüntü ile kayıt altına alınması hususunda TİCARET BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA;
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, Ticaret Bakanlığı tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemlerin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın Başvurana ve TİCARET BAKANLIĞINA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
