Sayıştay 2024 Denetim Raporları Meclis'e sunuldu: 10 bin 569 bulgu tespit edildi

Sayıştay’ın denetim raporlarında binlerce bulguya yer verildi.  Mevzuata aykırı olarak “pazarlık usulü” ihaleler yapıldığı, Kamu İhale Kurulu’nun uygun görüşü olmadan limitlerin aşıldığı, taşıt alımlarında yaş, yerlilik, motor hacmi sınırlarına uyulmadığı, toplantıların hizmet alımı ile otellerde yapıldığı, uluslararası toplantı, milli bayramlar dışında temsil ve tören harcaması gerçekleştirildiği tek tek sıralandı.

Bazı kurumların faaliyet raporlarında nerelere yardım yaptıklarını açıklamadıkları, yaklaşık yüzde 58’inin faaliyet raporunda temel mali tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer vermeği belirtildi. Sayıştay, “Bu durum, faaliyet raporlarıyla amaçlanan mali bilgiye yönelik kamuya hesap verme sorumluluğunun tam olarak yerine getirilmesini engellemektedir” eleştirisinde bulundu.  

Sayıştay, 2024 yılına ilişkin toplam 218 denetim raporunu Meclis’e gönderdi. Raporlar kamuoyuna da açıklandı. Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu’na göre, denetimler sonucunda TBMM’ye sunulan kamu idareleri raporlarında, 324’ü mali rapor ve tabloları etkileyen, 706’sı mevzuata uygunluğa ilişkin, 68’i kamu idarelerinin mali yönetim ve iç kontrol sistemlerine ilişkin hataları içeren toplam bin 98 bulgu tespit edildi. 

10 BİN 569 BULGU

Mahalli idareler de eklendiğinde tüm idare türleri açısından toplamda 2 bin 798 mali rapor ve tabloları etkileyen, 7 bin 482 mevzuata uygunluğa ilişkin, 289’u kamu idarelerinin mali yönetim ve iç kontrol sistemleri konusunda hataları içeren 10 bin 569 bulgu tespit edildi. Sıklıkla yapılan hataların başında ise kamu idarelerinin tapu kayıtlarında idare adına kayıtlı olan taşınmazların kurum mali tablolarında yer almaması geldi.

NELER VAR NELER 

Denetimlerde bazı kamu idarelerinde, temel ihale usulleri ile karşılanması gereken ihtiyaçların Kamu İhale Yasası’ndaki şartlar gerçekleşmemesine karşın “pazarlık usulü” ile karşılandığı tespit edildi. İdarelerin taşınmaz kiralama işlemlerinde mevzuatta öngörülen şartlar oluşmadığı halde pazarlık usulü kullanıldı. Kamu idareleri ile özel idare ve belediyelere ait taşınmazların kiraya verilmesinde kira bedelleri mevzuata uygun belirlenmedi ve güncellenmedi.

İhtiyaçlar mevzuatta öngörülen koşullar sağlanmadığı halde “istisna” kapsamında satın alındı. İhale usulleri ile temin edilmesi gereken ihtiyaçlar “doğrudan temin” ile satın alındı. “Doğrudan temin” ile yapılan alımlarda hatalı uygulamalar saptandı. Yapım işlerinde hatalı uygulamalar tespit edildi. “Doğrudan temin” ve “pazarlık usulü” ile yapılan alımlarda Kamu İhale Kurulu’nun uygun görüşü olmadan limit aşıldı. Kamu idarelerinin bütçelerinden karşılanan dağıtım tesis giderleri, elektrik dağıtım şirketlerinden talep edilmedi. 

TASARRUF SÖZDE KALDI 

Bazı kamu idarelerinde tasarruf tedbirleri genelgelerine aykırı olarak; kurum taşıtlarının bakım onarım harcamalarının yüksek olduğu, genelgede belirtilen taşıt yaş sınırlarına, yerlilik şartlarına ve motor hacmi sınırlarına uyulmadığı, hizmet içi eğitim ve kurum içi istişare toplantısı gibi organizasyonların hizmet alım yöntemi kullanılarak otelde gerçekleştirildiği belirlendi. Ayrıca, tanıtıma yönelik basım hizmet ihaleleri gerçekleştirildiği ve kitapçık, takvim, ajanda, el ilanı, katalog gibi dokümanlar için basım hizmeti harcaması yapıldığı, uluslararası toplantılar ve milli bayramlar haricindeki faaliyetler nedeniyle temsil ve tören harcaması yapıldığı tespit edildi.

‘TAVANSIZ’ ÖDEME

Denetimlerde bazı üniversitelerde, üniversite tıp fakültesi hastanesi yönetim kurulu kararı ile Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği fiyatın üzerinde fiyat belirlendiği, söz konusu sağlık hizmetlerinden elde edilen gelirin danışmanlık hizmeti olarak değerlendirilmesi sonucunda öğretim üyelerine herhangi bir tavan uygulanmaksızın ek ödeme olarak dağıtıldığı tespit edildi. 

Yükseköğretim Kalite Kurulu üyelerinin, dış değerlendirme programı çerçevesinde bulundukları dönemdeki konaklama, ulaşım ve yolluk giderlerinin üniversite bütçelerinden karşılandığı tespit edildi.

KAFAYA GÖRE TAHSİS

Belediye ve il özel idarelerinin taşınmazlarının tahsis işlemlerinde hatalı uygulamalar bulundu. Örneğin Meclis kararı olmaksızın taşınmaz tahsis edildiği, taşınmazların 25 yılı geçecek şekilde ya da süresiz tahsis edildiği, Meclis kararı ile tahsisi kaldırılan yerlerin kullanımına devam edildiği belirlendi.

BİLGİLER AÇIKLANMADI

Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu’na göre, toplam 443 kamu idaresinin faaliyet raporu değerlendirildi. Ortaya çıkan sonuçlar şöyle: 

2 kamu idaresi faaliyet raporunu hazırlamadı. 4 kamu idaresi faaliyet raporunu yayınlamadı. 72 idare ise, faaliyet raporunu zamanında yayınlamadı. 126 kamu idaresi yönetmelikte öngörülen tüm başlıklarla ilgili bilgileri içerecek şekilde rapor hazırlamadı. 36 kamu idaresi kullanılan kaynaklar hakkında bilgi vermedi. 254 kamu idaresi faaliyet raporunda temel mali tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer vermedi. 41 idare yardım yapılan birlik, kurum ve kuruluşlara ilişkin bilgileri açıklamadı. Tüm varlık ve yükümlülüklerini açıklamayan kamu idaresi sayısı ise 121. 

HESAP VERİLMİYOR

Buna göre kamu idarelerinin yaklaşık yüzde 58’i faaliyet raporunda temel mali tablolara ve bu tablolara ilişkin açıklamalara yer vermedi. Yaklaşık yüzde 27’si de varlık ve yükümlülüklerinin tamamını açıklamadı. Sayıştay, “Bu durum, faaliyet raporlarıyla amaçlanan mali bilgiye yönelik kamuya hesap verme sorumluluğunun tam olarak yerine getirilmesini engellemektedir. Faaliyet raporlarının stratejik yönetim süreci ve hesap verebilirliğe temel olacak bir nitelik taşıyabilmesi için bu raporların kurumların mali tablolarını içermesi ve kurumların tüm varlık ve yükümlülüklerini açıklaması gerekmektedir” eleştirisinde bulundu.  

Rapora göre, 64 idare bütçe hedef ve gerçekleşmelerini açıklamadı. 275 idare, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri arasında meydana gelen sapmaların nedenleri hakkında açıklama yapmadı. 92 idare özel ödenek, dış proje kredisi veya bağış ve yardım gibi kaynakları göstermedi. Bütçe hedeflerini, ödenek cetvelleri ile tutarlı göstermeyen kamu idaresi sayısı 54. Yıl sonu ödeneklerini doğru kaydetmeyen kamu idaresi sayısı 19.

GERÇEĞİ YANSITMIYOR

Ödenek artış, eksiliş ve aktarmalarını mevzuata uygun olarak yapmayan idare sayısı 19. Bütçe gerçekleşmeleri gerçeği yansıtmayan kamu idaresi sayısı 19. 

787.4 MİLYAR LİRA BORÇ

Bu arada Genel Uygunluk Bildirimi Raporu’na göre, 2024’te kur farkı hariç verilen garanti tutarı 105.2 milyar lira oldu. 2025 yılına devreden Hazine garantili borç tutarı da 787.4 milyar lira olarak gerçekleşti.

Mustafa ÇAKIR