Faiz kazandı, halk kaybetti
Bütçe bu ay da açık verdi. Faiz harcamaları ilk üç ayda sağlık ve eğitimi geride bıraktı. Faiz harcamaları yıllık yüzde 85 arttı. Bütçe giderinin her 100 lirasından 15’i faize gitti. Taşıt ve uçak kiraları için 1,6 milyar lira harcandı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in bütçe disiplini anlayışı Mart ayında da bütçe açığı yarattı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Mart ayında merkezi yönetim bütçe giderleri 1 trilyon 27,7 milyar TL, bütçe gelirleri 766,3 milyar TL ve bütçe açığı 261,5 milyar TL olarak gerçekleşti.
2025 yılı Ocak-Mart döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 3 trilyon 117,6 milyar TL, bütçe gelirleri 2 trilyon 406,8 milyar TL ve bütçe açığı 710,8 milyar TL olarak gerçekleşti. Yılın ilk üç ayında faiz harcamaları yüzde 85 artarak 463,9 milyar lirayı aştı.
Ekonomik faaliyetlere göre harcamalara bakıldığında faiz gideri sağlık ve eğitim harcamalarının da önüne geçti. Mart itibarıyla 249,8 milyar lira sağlık hizmetlerine, eğitim hizmetlerine ise 360,7 milyar TL aktarıldı. Bu dönemde bütçeden yapılan her 100 liralık harcamanın 15 lirasını faiz giderleri oluştururken 8 lirasını sağlık hizmetleri, 11,6 lirasını ise eğitim hizmetleri gideri oldu.
İSRAF KALEMLERİ KESİLMEDİ
Kamuda tasarruf söylemleri ile hazırlanan 2025 bütçesi, kamunun harcama alışkanlıklarında değişiklik yapılmaması nedeniyle açık vermeye devam etti. Tüm eleştirilere rağmen israf harcamaları devam kesilmedi. Yılın ilk üç ayında taşıt kiralama gideri adı altında 938,8 milyon liralık harcama kaydedildi. Ocak ayında 185,7 milyon lira olan taşıt kirası Şubat’ta 336,9 milyon TL’ye Mart ayında da 416,1 milyon liraya ulaştı.
Öte yandan son yıllarda iktidarın gözde tercihi olan uçak kiraları için üç ayda toplamda 670,9 milyon lira harcandı. Ocak ayında 162,1 milyon lira, Şubat ayında 221,2 milyon lira, Mart ayında ise 287,7 milyon lira uçak kiralarına gitti. Taşıt ve uçak kiraları için toplamda yapılan harcama 1 milyar 609 milyon lirayı buldu. Bu tutar geçen yılın aynı döneminde 1 milyar 538 milyon liraydı.
527 MİLYONLUK GİDER
Kırtasiye alımları ve baskı-cilt giderleri adı altında 1 milyar 476 milyon liralık harcama kaydedildi. Sadece Mart ayında 527 milyon liralık baskı ve cilt gideri harcaması yapıldı.
Erdoğan’ın "gizli kasası" olarak kullanılan ve hesap sorulmayan kalem olarak bilinen örtülü ödenek harcamaları yılın ilk üç ayında 3 milyar 320 milyon liraya ulaştı. Bu kalemde geçen yılın aynı döneminde 2 milyar 504 milyon lira olan harcama, yüzde 32,6’lık bir artış yaşandı.
Yılın ilk üç ayında 3 trilyon 332,6 milyar TL’lik vergi tahakkukuna karşın 2 trilyon 22 milyar liralık vergi tahsil edildi.
BÜTÇENİN TEMİZ GELİRİ
Vergi tahsilatının 705,5 milyar lirasını KDV, 393,6 milyar lirasını ÖTV gelirleri oluşturdu. Kredi faizleri, sigorta primleri, döviz alım-satımı gibi bankacılık işlemleri üzerinden alınan Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nden (BSMV) sağlanan gelir, 122 milyar 971 milyon lirayı buldu.
Konut kredisi hariç tüm kredilerde ve kredi kartlarında tahakkuk eden BMSV, bankalar tarafından tüketicilerden tahsil edilerek, devlete ödeniyor. Faiz tutarı üzerinden alınan ve geçen yıl 65 milyar 478 milyon lira olan BSMV geliri bir yılda yüzde 87,8 oranında arttı. Hazine, bu kalemdeki yılsonu bütçe hedefinin yüzde 22,5’i yılın ilk üç ayında sağlandı.
SEÇİM GEÇTİ TEMSİL BİTTİ
Seçim dönemlerinin en tartışmaları harcama kalemi arasında gösterilen ve muhalefet tarafından seçim propagandası olarak kullanıldığı için eleştirilen temsil ve tanıtma gideri ise geçen yıla kıyasla azaldı. Yerel seçimleri kapsayan dönem olan 2024 Ocak-Mart arasında temsil ve tanıtma gideri adı altında bütçeden 825,6 milyon TL harcanırken bu yıl aynı dönemde 184,9 milyon lira harcandı. Harcama tutarındaki bu düşüş, seçim propagandası eleştirilerini haklı çıkardı.
Havva GÜMÜŞKAYA / BİRGÜN
