Ekran süresine aile imzası

Günümüzde çocuklar, teknolojinin hayatımızdaki yaygın etkisiyle çok küçük yaşlardan itibaren ekranlarla tanışıyor. Tabletler, telefonlar ve bilgisayarlar eğitim, oyun ve sosyal iletişim için önemli araçlar haline gelirken, sınırsız ve kontrolsüz kullanım hem fiziksel hem de psikolojik açıdan olumsuz etkiler yaratabiliyor. Dikkat dağınıklığı, uyku sorunları, agresif davranışlar ve aile içi tartışmalar, ekran kullanımının kontrolsüz olduğu durumlarda sıkça karşılaşılan sorunlar arasında yer alıyor. Bu noktada ailelerin, çocuklarıyla birlikte teknoloji kullanımına dair ortak kurallar belirlemesi büyük önem taşıyor. Çözüm olarak öne çıkan “Aile Ekran Sözleşmesi”, yazılı olarak hazırlanan ve ailelerin çocuklarıyla birlikte belirlediği kuralları netleştiren bir uygulama. Sözleşme, ekran kullanımında sınırlar koymayı kolaylaştırırken, çocukların sorumluluk bilinci geliştirmesine, dijital ortamda güvenli davranmayı öğrenmesine ve ekran süresini kontrol etmeyi başarmasına yardımcı oluyor. Ayrıca kuralların önceden belirlenmiş olması, aile içi tartışmaları azaltarak birlikte geçirilen kaliteli zamanı artırıyor ve hem çocukların hem de ebeveynlerin teknoloji kullanım alışkanlıklarını olumlu yönde değiştiriyor. Yeni Şafak Pazar olarak; Alanya Alaaddin Keykubat Üniver-sitesi’nden Öğr. Üyesi Dr. Onay Budak ve “Aile Ekran Sözleşmesi”ni uygulayan Gözde Kızıltepe, Merve Ünüvar ve Hamdiye Köse ile konuştuk.

Olumlu davranışlarda model olmak önemlidir

Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Öğr. Üyesi Dr. Onay Budak, aile bireylerinin özellikle çocuklarla birlikte teknoloji ve ekran kullanımına dair ortak kurallar belirlemesini sağlayan “Aile Ekran Sözleşmesi”nin, dijital dünyada sağlıklı, güvenli ve dengeli kullanım açısından önemli bir adım olduğunu söylüyor. Budak, “Aile Ekran Sözleşmesi, aile bireylerinin özellikle çocuklar ve ebeveynler arasında teknoloji ve ekran kullanımıyla ilgili ortak kurallar belirlemesini sağlayan yazılı bir anlaşmadır. Bu sözleşmenin temel amacı, aile olarak dijital teknolojilerin sağlıklı, güvenli ve dengeli bir şekilde kullanılmasıdır. Çocuk eğitiminde kazandırılmak istenilen olumlu davranışlarda model olmak önemlidir. Aile ekran sözleşmelerinde herkesin belirlenen sözleşmeyi imzalaması ve sözleşmeye uyması çocuk için olumlu bir model oluşturacak, sözleşmeyi ciddiye almasına ve uygulamasına zemin hazırlayacaktır” diyor. Budak, iyi hazırlanmış bir aile ekran sözleşmesinin sınırları belirlediğini, sorumluluk kazandırdığını, iletişimi güçlendirdiğini, dijital güvenliği artırdığını ve ebeveynlerin de katılımıyla çocuklar için olumlu bir model oluşturduğunu vurguluyor. Ekran süresiyle ilgili kurallar konulurken çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve ihtiyaçlarına uygun bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiğini belirten Budak, “Ebeveynler, emir vermek yerine çocuğun fikrini alarak birlikte karar vermeli. Bu hem çocukta sorumluluk duygusu geliştirir hem de kurallara uyumu artırır” sözleriyle açıklıyor.

Çocuklarda öz denetim ve dijital sorumluluk geliştiriyor

Sözleşmenin, çocukların dijital dünyaya daha bilinçli yaklaşmasını sağladığını ifade eden Budak, kuralların net olmasının çocuklara sınırları öğretip zaman yönetimi becerisi kazandırdığını ifade ediyor. Budak, “Bu süreçte çocuklar, yalnızca eğlenmek için değil, öğrenmek ve üretmek için de teknolojiyi kullanmayı öğrenir. Uzun vadede bu sözleşmeler, çocuklarda öz denetim, dijital sorumluluk ve güvenli internet kullanımı gibi becerilerin gelişmesine katkı sağlıyor. Ayrıca aile içinde daha sağlıklı iletişim, daha az çatışma ve birlikte geçirilen kaliteli zamanın artması gibi olumlu etkiler ortaya çıkıyor. Bu tür sözleşmeler, çocuğun hem çevrim içi hem de çevrim dışı yaşamında denge kurmasına katkı sağlar” ifadelerini kullanıyor.

Hamdiye Köse: Tablete mesafe koyduk

Sekiz yaşındaki kızıyla ekran sözleşmesi yapan Hamdiye Köse de bu fikrin ortaya çıkışını “Kızıma sınırlarını kendisinin belirlemesi için fırsat vermiştim. Ama dozu kaçırmaya başladığını fark ettim. Ben çalıştığım için gün boyu evde yalnız kalıyor, oyun oynayabileceği arkadaşı olmadığı için kendini tablete ve televizyona bağlamıştı. Yaz tatilinde ders tekrarları ve test çözmeyi şart koşarak tablet süresini buna bağladık” sözleriyle anlatıyor. Sözleşmenin başlarda zorlayıcı olduğunu belirten Köse, “İlk başta kabul etti ama kısa sürede zor gelmeye başladı. Ben pes etmedim ve tableti kullanabilmesi için kurala uyması gerektiğini hatırlattım. Zor da olsa kurala uymayı öğrendi” diyor. Kuralların uygulanmasında en çok zorlandığı dönemin, kızının gün içinde iş yerini arayıp tablet istemesi olduğunu söyleyen Köse, “Bazen testleri sırf yapmak için işaretlediğini fark ettim. Bu beni çok yıprattı. Üç gün tablet yasağı getirdim, çok hırçınlaştı. Ama sakin kalarak uzlaştık. Şimdi sokakta arkadaşları olduğu için tablete fazla ilgi göstermiyor” ifadelerini kullanıyor. Ekran dışında ailece zaman geçirmeye özen gösterdiklerini aktaran Köse, bisikletle gezmesi için parka gittiklerini, kitap okuduklarını ya da birlikte animasyon izlediklerini belirtiyor. Sürecin aile içi iletişimi de değiştirdiğini dile getiren Köse, “Kendimi frenlemeyi öğrendim. Yüksek sesle konuşmamaya çalışıyorum. Kızım da bir şeyleri hak etmek için çaba göstermesi gerektiğini fark etti” şeklinde anlatıyor.
Gözde Kızıltepe: Çocuğumuzun da fikrini alarak ‘adil’ hissetmesini sağladık

Yedi yaşındaki oğlu için aile ekran sözleşmesi yapan Gözde Kızıltepe, bu fikrin evde sürekli yaşanan “ekran tartışmaları” nedeniyle ortaya çıktığını söylüyor. Çocuğunun tabletle yemek yediğini ve uykuya dalmakta zorlandığını belirten Kızıltepe, “Eşimle aldığımız kararla ortak kurallar koymayı denedik. Çocuğumuzun da fikrini alarak ‘adil’ hissetmesini sağladık” diyor. Sözleşme sonrası somut değişiklikler yaşandığını belirten Kızıltepe, “Önceden saatlerce oyun oynarken şimdi belirlenen saatte ekranı kapatıyor. Ödevlerini bitirmeden tableti almıyor. Yatmadan bir saat önce ekran yasağıyla daha rahat uyuyor” ifadelerini kullanıyor. Ayrıca, öğretmenin “ev çalışması bitince tablet” önerisinin de evde alışkanlık haline geldiğini ekliyor. Kuralların uygulanmasında “5 dakika daha!” itirazlarıyla karşılaştıklarını aktaran Kızıltepe, bu durumu “Zaman dolunca ekran şifresi devreye giriyor, ek süre isterse ertesi günkü hakkından süre düşülüyor” kuralıyla çözdüklerini söylüyor. Ebeveyn olarak tutarlı davranmak için telefonla yemek yemeyi de bıraktıklarını vurguluyor. Ekransız aile aktivitelerine önem verdiklerini söyleyen Kızıltepe kutu oyunları, puzzle yarışmaları, bahçede bitki yetiştirme, sırayla hikâye uydurma ve kurabiye yapma gibi etkinliklerle daha fazla vakit geçirdiklerini ifade ediyor. Sözleşmenin aile içi dengeyi olumlu etkilediğini kaydeden Kızıltepe, “Kurallar net olduğu için tartışmalar azaldı, ekran süresi bitince oğlum kendisi kapatıyor. Yemekte sohbet ediyor, okulda öğrendiklerini bizimle paylaşıyor. Öğretmenin önerileriyle ev kurallarını uyumlu hale getirdiğimizde kurallar daha kolay kabul gördü” açıklamasını yapıyor.

Merve Ünüvar: Ekran sözleşmesiyle endişelerim ortadan kalktı

Dört buçuk yaşındaki oğlu için aile ekran sözleşmesi yapan Merve Ünüvar ise bu adımı atma sebebini “Çocuğum ekrana fazla maruz kaldığında özellikle dikkat dağınıklığı ve ani duygu patlamaları beni endişelendirdi” sözleriyle anlatıyor. Ünüvar, bu gözlemler üzerine ekran süresini daha kontrollü hale getirmeye ve kararlı bir şekilde ekran sözleşmesi uygulamaya başladığını söylüyor. Başlangıçta çocuğunun bu değişime ciddi direnç gösterdiğini belirten Ünüvar, “Hâlâ zaman zaman ekran başında daha uzun kalmak için ısrar ettiği oluyor. Ancak artık ekran kapandığında bu durumu daha kolay kabulleniyor. Süreç içerisinde beni endişelendiren durumların ortadan kaybolduğunu gözlemledim” diyor.

En zorlandığı anların ekran süresi bittiğinde çocuğunun ağlaması ve öfkeyle tepki vermesi olduğunu söyleyen Ünüvar, bu durumları çocuğunun duygularını anlamaya çalışarak ve sakince konuşarak aştıklarını ifade ediyor. “Zamanla tepkilerinin azaldığını gördük” diyen Ünüvar ekran yerine ailece daha çok vakit geçirmeye başladıklarını anlatıyor. Ünüvar, hava uygun olduğunda dışarıda zaman geçirdiklerini, yağışlı günlerde ise aile dostları ve çocuğu olan arkadaşlarıyla buluştuklarını belirtiyor. Sözleşmenin aile içi iletişime de olumlu yansıdığını söyleyen Ünüvar, “Çocuğumuz ekrandan uzak kaldıkça anne-baba olarak otoritemizi daha sağlıklı bir şekilde koruyabiliyoruz. Evdeki huzuru ve çocuğumuzun sağlığını gözetebiliyoruz” ifadelerini kullanıyor. 

Dilber DURAL