İsrail ile ticaret devam ediyor mu?

Bakanlık tarafından hazırlanan "Türkiye'nin İsrail ile Ticareti Durdurma Süreci Hakkında Bilgi Notu"nda, sürecin başından bu yana atılan adımlara ilişkin bilgi verildi.
İsrail'in Filistin'e yönelik saldırıları dolayısıyla alınan kararlara dikkati çekilen notta, merak edilen 15 soruya dair yanıtlar yer aldı.

15 soru ve 15 cevap şöyle:

Soru 1- İsrail'in 7 Ekim 2023 saldırıları sonrasında İsrail ile ticaret devam ediyor mu?

Cevap: İsrail ile toplam ticaret 7 Ekim 2023 ile 2 Mayıs 2024 arasında yaklaşık yüzde 32 oranında azalmıştır. Bu dönemde Türkiye'nin İsrail'e ihracatı yüzde 30 azalış, İsrail'den ithalatı ise yüzde 43,4 azalış kaydetmiştir. İsrail'e hiçbir savunma ürünü, askeri amaçlı ürün ticareti ve eğitim işbirliği yapılmamıştır. 9 Nisan 2024 itibarıyla 54 ürün grubundaki 1019 ürünün İsrail'e ihracatı kısıtlanmıştır. İsrail'in ateşkese yanaşmaması, Birleşmiş Milletler kararlarını dikkate almaması ve sivillere yardımları engellemesi karşısında, 2 Mayıs 2024'ten itibaren İsrail ile ithalat ve ihracat işlemleri tüm ürünleri kapsayacak şekilde tamamen durdurulmuştur.

Soru 2- İsrail, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması'ndan faydalanıyor mu?

Cevap: İsrail ile ticaret tamamen durdurulduğundan dolayı anlaşma fiilen yürürlükte değildir.

Soru 3- Türkiye'den çıkan gemiler İsrail limanlarına yanaşıyor mu?

Cevap: Filistin devletinin kıyı kentleri İsrail tarafından işgal edilmiştir. Bu sebeple Türkiye'den Filistin'e gönderilen malların yüzde 98'i İsrail kontrolündeki Hayfa ve Aşdod limanlarından Filistin'e ulaştırılmak zorundadır. Filistin hükümeti ve Filistin Milli Ekonomi Bakanlığının ikili resmi toplantıdaki ısrarlı talebi üzerine, Hayfa Limanı'ndaki İsrail tehlikesini göz önünde bulundurarak, Filistin ile özgün ticaret mekanizması geliştirilmiştir. İthalatçının ve varış destinasyonunun Filistin olmadığı, Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığınca teyit edilmeyen hiçbir malın Türkiye'den çıkışına izin verilmemektedir.

Soru 4- Gemiler önce bölgedeki başka bir devlete, daha sonra İsrail'e gidiyor veya gemiler başka ülkeye gideceğini beyan edip, seyrüsefer esnasında rota değiştiriyor, Türkiye bu duruma karşı takip veya müdahalede bulunuyor mu?

Cevap: Türkiye deniz yetki alanı içinde olan gemilere müdahalede bulunmakta, olabilecek suiistimalleri takip etmektedir.

Soru 5- Komşu ülkelere ihracat neden artıyor, yoksa bu ülkeler üzerinden İsrail'e ürünler mi gidiyor?

Cevap: Artış ifade edilen ülkelerde olağan dışı bir durum yoktur, benzer artış seyri diğer ülkelerde de görülmektedir.

Soru 6- Filistin'e kozmetik ürünler ya da çelik gidiyor mu, ülke savaş altında, bu ürünler gerçekten gidiyor mu?

Cevap: Filistin'in 6 milyona yakın nüfusunun temizlik ürünleri ile inşaat malzemelerine ihtiyacı vardır. Filistin ile dış ticaret işlemleri sadece Filistin Milli Ekonomi Bakanlığının teyidi ve izniyle yapılmaktadır.

Soru 7- İsrail'e yük taşıyan gemilerin bilerek Türk limanlarına yanaşmasına ve buradan aldığı yükü İsrail'e götürmesine izin veriliyor mu?

Cevap: İsrail limanlarından veya İsrail menşesi taşıyan, Türkiye-Filistin ikili ticaret mekanizmasına dahil olmayan hiçbir yükün Türkiye limanlarına indirilmesine, limanlardan İsrail'e gitmek üzere herhangi bir malın da yüklenmesine müsaade edilmemektedir.

Soru 8- Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret halen devam ediyor mu, bu durum Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) raporlarında nasıl görünüyor?

Cevap: TÜİK verilerinde Mayıs 2024'ten itibaren İsrail'e herhangi bir ihracat veya ithalat olmadığı görülmektedir.

Soru 9- İsrail resmi verilerine göre Türkiye ile ticaretin devam ettiği doğru mu?

Cevap: Türkiye'nin ticareti Filistin ile devam etmektedir. İsrail ile Filistin'in mevcut protokolleri doğrultusunda gümrük işlemleri İsrail gümrük otoritelerince yapılmaktadır. TÜİK rakamlarına itibar edilmelidir.

Soru 10- İsrail ile ticaret sona erdi, İsrail hükümetinin tepkisi oldu mu?

Cevap: İsrail birçok uluslararası platformda Türkiye'nin kararını hedef almıştır. Ticareti yasaklama kararını İsrail Ekonomi Bakanı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütüne (OECD) şikayet etmiştir.

Soru 11- Türkiye üzerinden İsrail'e petrol gidiyor mu?

Cevap: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, Ceyhan üzerinden İsrail'e petrol sevkiyatı yapıldığı ve Türkiye'nin buna izin verdiği yönündeki iddiaların tamamen asılsız olduğunu belirtmiştir.

Soru 12- İsrail ile ticaret durmuş olabilir ama Filistin'e olan ticarette çok yüksek artış var. Savaşta olan bir ülkenin bu kadar ithalat yapması normal mi?

Cevap: Filistin, yaklaşık 6 milyonluk nüfusu ile zor şartlar altında olsa da dünyadan birçok ürün tedarik etmektedir. Artış, ticareti durdurma kararından sonra, önceki dönemle mukayesede oluşan baz etkisinden dolayı yüksek görünmektedir. Buna rağmen ticaret geçmiş dönemin gerisindedir.

Soru 13- Türkiye, İsrail'e jet yakıtı gönderdi mi?

Cevap: Türkiye, İsrail'e hiçbir şekilde jet yakıtı göndermemiştir. Manipülatif şekilde dolaşıma sokulan iddiaya konu yakıt, İsrail'in 7 Ekim 2023'ten sonra Gazze'ye yönelik başlayan saldırılardan önce, Türkiye'ye turist getiren İsrail yolcu uçaklarına verilen 641 bin dolarlık dönüş yakıtından ibarettir.

Soru 14- Türkiye'den İsrail'e barut ve patlayıcı madde ihracatı yapıldı mı?

Cevap: Türkiye, 7 Ekim 2023'te başlayan katliamdan sonra değil, çok daha öncesinde İsrail'e askeri amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmetin satışına izin vermemiştir. Ayrıca, savunma ürünleri ihracatı Milli Savunma Bakanlığının izni alınmadan yapılamamaktadır.

Soru 15- İsrail, Filistin'e mal sevkiyatına izin vermiyor, ürünler Filistin'e nasıl gidiyor?

Cevap: İsrail, üçüncü ülkelerin Filistin ile yaptığı ticareti yalnız Gazze özelinde, savaş gerekçesiyle yasaklamıştır. Bugün itibarıyla, Batı Şeria'ya mal tedariki uluslararası anlaşmalar altında mümkün olabilmektedir.