Yüksek faiz konut üretimini yüzde 18 düşürdü
TÜİK verilerine göre, bu yılın ocak-mart döneminde 143 bin konut için yapı izni verildi. Geçen yıl aynı dönemde bu sayı 176 bindi. Bu, konut üretiminin ilk çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,7 azaldığını gösteriyor. Konut üretimindeki yavaşlamanın ana nedeni olarak yükselen kredi faizleri ve finansmana erişimin zorluğu gösteriliyor.
Türkiye'de konut arzı ihtiyacın oldukça gerisinde seyrediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, bu yılın ocak-mart döneminde yalnızca 143 bin konut için yapı izni verildi. Yıl genelinde benzer bir tempo sürerse, yeni konut arzı 600 binin altında kalabilir. Oysa Türkiye’de yıllık ortalama konut ihtiyacı 1,5 milyon adet olarak hesaplanıyor. Ülkemizin demografik yapısı, hane halkı sayısındaki artış ve kentsel dönüşüm ihtiyacının, bu rakamı sabit tuttuğu düşünülüyor. Her yıl 800 bin civarında yeni konuta ihtiyaç var ama yeterince konut yapılmadığı için de satılık ve kiralık fiyatları yükseliyor.
ARZ HIZ KESTİ TALEP AYNI KALDI
2020 yılında 555 bin olan yapı izni verilen konut sayısı, 2023’te 861 bine kadar çıkmıştı. Ancak 2024’te bu artış eğilimi tersine döndü. Yıl genelinde ruhsat verilen konut sayısı 766 bin ile sınırlı kaldı. 2025’in ilk çeyreğinde ise ciddi bir daralma yaşandı. 2024’ün ilk çeyreğinde yaklaşık 176 bin 616 olan yapı ruhsatı sayısı, 2025’in aynı döneminde yüzde 18,7 azalarak 143 bin 626'ya geriledi. Ayrıca, bu yılın ilk çeyreğinde yapı kullanma (iskan) izin belgesi alan daire sayısı da geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 25,8 düşerek 130 bin 143 oldu. Bu sert düşüş, konut üretiminde yavaşlamaya ve sektörde talep veya maliyet kaynaklı bir daralmaya işaret ediyor. Sektör uzmanlarına göre, arzın düşmesi, mevcut talep karşısında fiyatları yukarı yönlü baskılamaya devam edecek.
ALICI DA SATICI DA BEKLİYOR
Konut üretimindeki yavaşlamanın ana nedeni, yükselen kredi faizleri ve finansmana erişim zorlukları olarak gösteriliyor. Bankaların aylık yüzde 3'ü aşan konut kredisi faizleri, hem bireysel alıcıların satın alma gücünü azaltıyor hem de müteahhitlerin satış riskini artırıyor. Yüksek faizler, yeni projelerin maliyetini yükseltirken, talepte belirgin daralmaya yol açıyor. Firmalar satış riskinden kaçındığı için yeni projelerden uzaklaşıyor. Ayrıca artan inşaat maliyetleri ve arsa sıkıntısı da ruhsat başvurularını azaltıyor. Özellikle orta ve alt gelir grubundaki alıcıların bu durumdan olumsuz etkilendiği, bunun da yeni konut üretimi ve satışlarını düşürdüğü belirtiliyor.
Finansman sorunu çözülmeli
Uzmanlar, konut üretimindeki düşüşü durdurmak için 3 önemli adım öneriyor. İlk olarak, yüksek faizlerin neden olduğu finansman sorunlarının çözülmesi gerekiyor. Müteahhitlerin ve alıcıların düşük faizli kredi imkanlarına erişimi sağlanmalı. İkinci olarak, artan inşaat maliyetleri devlet teşvikleriyle kontrol altına alınmalı. Son olarak, yerel yönetimler arsa üretimini artırıp planlama süreçlerini hızlandırmalı. Kentsel dönüşüm projeleri de arzı artırmak için kritik önem taşıyor. Yapı izni verilen daire sayısındaki düşüş Türkiye genelinde hissedilse de, bazı büyükşehirler ve gelişmekte olan bölgelerde bu azalış daha belirgin. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi metropollerde konut üretimi yavaşlarken, bazı Anadolu şehirlerinde nispeten daha stabil bir seyir izleniyor.
Mehmet Ali PARTO
