Teşvik sistemi değişiyor: Genele değil bölgeye teşvik!

HÜSEYİN GÖKÇE - Ekonomi yönetimi, temeli bölgelerarası gelişmişlik farkının azaltılmasına dayanan fakat bugüne kadar istenilen sonucun alınamadığı teşvik sisteminde köklü değişikliğe hazırlanıyor. Bu kapsamda Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda değişiklik yapılacak. Yeni teşvik sisteminin omurgasını, sayıları 26’ya ulaşan kalkınma ajansları oluşturacak. Bazı teşvikler kaldırılacak, bazılarının oran ve süreleri yeniden belirlenecek.

Teşvikte yeni dönemin adı Türkiye Yüzyılı Yatırım Hamlesi olacak. Bununla ilgili ilk adım yüksek teknoloji ürünlerini üretecek girişimcilere 2030 yılına kadar 30 milyar dolarlık kaynak aktarılmasını öngören HIT-30 programı ile atıldı. Program kapsamında; elektrikli araçlar, batarya, çip, güneş, rüzgar ve Ar-Ge alanındaki yatırımlar için belirli alt sınırlar konularak çağırıya çıkıldı. Program aslında halen yürürlükte olan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında verilen teşvikleri kapsıyor.

Kalkınma Ajanslarından bilgiler toplandı

Teşvik sistemindeki değişimin ikinci ayağında ise Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar uyarınca verilen bölgesel teşvik sistemi olacak. Yeni teşvik sisteminde ana aktör bölgesel kalkınma faaliyetleri yürüten kalkınma ajansları olacak. Hazırlıklar kapsamında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, kalkınma ajanslarından görev bölgeleriyle ilgili yatırım ihtiyaç analizi istedi. Ajanslar, bölgelerinde ihtiyaç duyulan yatırım alanlarıyla sektörleri belirleyip Bakanlığa iletmeye başladılar. Bu veriler analiz edilerek bölgesel bazda yatırım alanları tespit edilecek.

Teşvik bölgesi sayısı artırılacak

Halen sosyo ekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasına göre göre 6 bölgeden oluşan teşvik sisteminde, bölge sayısı artırılacak. Bu sayının 7 veya 8’e yükseltilmesi bekleniyor ancak 8 bölge seçeneğinin daha büyük ihtimal olduğu üzerinde duruluyor. Teşvik bölgelerinde, mevcutta olduğu gibi iller sosyo ekonomik gelişmişlik endeksindeki yerlerine göre sıralanacak.

Yürürlükteki teşvik sisteminde sağlanan; vergi, prim, faiz gibi alanlardaki istisna ve indirimlerin bir kısmı yeni dönemde kaldırılacak. Bazılarının miktarları ise bölge ve sektöre göre artırma veya azaltma yönünde değiştirilecek. Hibe desteği yerli üretime verilecek, yani yerli üretilmiş ürünü kullanarak yatırım yapılanlar hibe desteğinden yararlanabilecek.

Genel Teşvikler kaldırılacak

Yatırım teşvik sistemi halen; Genel Teşvikler, Öncelikli Yatırım Konuları, Stratejik Yatırımlar ve Bölgesel teşvikler olmak üzere toplam 4 kategoriden oluşuyor. Bölgesel teşvik iller arasındaki gelişmişlik farkının giderilmesine yönelik, illerin sosyoekonomik gelişmişlik endeksine göre 6 bölgeye ayrıldığı bir sistem üzerinden veriliyor.

Öncelikli Yatırım Konularında yapılan yatırımlar, belirli yatırım konularının 5’inci bölge destekleriyle desteklenmesini içeriyor. Yeni dönemde bu uygulama öncelikli yatırım konularında belli revizyonlarla devam edecek. Stratejik Yatırımlar kapsamında ise cari açığın azaltılmasına katkı sağlayacak katma değeri yüksek yatırımlar destekleniyor.

Bir süre önce çeşitli kategorilerde çağrılara çıkılan HIT-30 programına yürürlükte olan Proje Balı Teşvik sistemi kapsamındaki teşvikler veriliyor. Genel Teşvik Sistemi ise teşvik edilmeyecek yatırım konuları dışında kalan tüm yatırımları kapsayan bir sistemi ifade ediyor.

Yeni dönemde bu Genel Teşvik Sisteminin kaldırılması planlanıyor.

Toplam 9 destek unsuru var

Şu anda yatırımlara; KDV istisnası, Gümrük Vergisi Muafiyeti, Vergi İndirimi, Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği, Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği, Faiz veya kâr Payı Desteği, Yatırım Yeri Tahsisi ve KDV İadesi olmak üzere toplam 9 destek unsuru veriliyor.

Stratejik Yatırımların Teşvikinde bu 9 destek unsurunun tamamı uygulanıyor. Öncelikli Yatırım Konuları ve Bölgesel Teşvik Uygulamalarında KDV iadesi dışındaki tüm destek unsurları yer alıyor.

Genel Teşvik Uygulamalarında ise sadece KDV istisnası ile Gümrük Vergisi Muafiyeti sağlanıyor.

Kalkınma Ajansları Türkiye’nin gündemine ilk olarak 2001 yılında hazırlanan AB ile Katılım Ortaklığı Belgesi ile birlikte girdi. Devlet Planlama Teşkilatı(DPT) ile TÜİK’in ortak çalışmasında Türkiye’de İstatistiki Bölge Birimleri tanımlandı. Bugün sayıları 26 olan bölgesel kalkınma ajansları ise 2006 yılından itibaren kurulmaya başlandı.

Kalkınma Ajansları, 12 bölgeden oluşan DÜZEY-1 ve 26 bölgeden oluşan DÜZEY-2 olmak üzere iki kategoride yer alıyor.

EKONOMİM