Piyasalar İran-İsrail savaşına rağmen yükseliyor!

Piyasalarda yeni hafta Orta Doğu’da tavan yapan jeopolitik risklerle başladı. İsrail ve İran’ın karşılıklı saldırıları dördüncü gününe girerken, küresel piyasalarda da dikkatler bir yandan çatışmalara çevrilmiş durumda.

Özellikle hafta sonunda şiddetlenen çatışmaların piyasalara “olumsuz” yansımaları beklenirken, fiyatlamaları bakıldığında tersi bir durum yaşanıyor.

Bugünkü işlemlerde riskli varlıklar olarak öne çıkan borsalarda “sınırlı prim” ve Bitcoin’de “yükseliş” dikkat çekiyor. Devam eden ve belirsizliğini koruyan jeopolitik risklere rağmen altın ve petrol de ise cuma gününe göre geri çekilme gözlemleniyor.

PİYASALARDAN SON RAKAMLAR

Bugün TSİ 16:15 itibariyle rakamlara bakıldığında;

-Ons altın %-0,65 gerileyerek 3.410 dolara çekildi.

-Brent petrolün varil fiyatı %-1 düşüşle 73 dolara geri döndü.

-Avrupa’da borsaların ortalama göstergesi olan “Stoxx Europe 600” endeksi %0,45 yükseliyor.

-ABD borsalarında vadeli işlemler %0,60-%0,80 arasında primli seyrediyor.

-Japonya borsası günü %1,26 ve Çin’de Şangay endeksi %0,35 yükselişle günü tamamladı.

-Borsa İstanbul’da BİST 100 endeksinde işlemler %0,10 civarında “sınırlı primli” seyrediyor.

-Bitcoin’de işlemler %1’i aşan primle 106 bin 700 dolardan devam ediyor.

ÇATIŞMALARDA 3 SENARYO

Bu fiyatlamalar “piyasalar savaşa rağmen neden yükseliyor” sorularının da öne çıkmasını beraberinde getirdi. Finansal veri analiz platformu Finera tarafından yapılan değerlendirmede, Orta Doğu’da tırmanan gerilimle ilgili üç ana senaryo öne çıkarıldı. Bu senaryolar şöyle sıralandı:

• Bölgesel Sürtüşme ve Sınırlı Etki Senaryosu: İsrail ile İran arasındaki çatışmalar, mevcut haliyle sınırlı kalır ve doğrudan ABD’ye yansımadan yönetilebilir bir gerilim ortamı devam eder. Bu senaryoda, İran’ın askeri kapasitesi ve iç dinamikleri, geniş çaplı bir çatışmayı engelliyor. Petrol fiyatları ortalama 60 dolar seviyelerinde kalmaya devam eder.
• Gerginliğin Tırmanması ve Orta Vadeli Şok Senaryosu: İran, sınırlı ancak daha sert karşılıklar vererek tansiyonu yükselebilir. Hürmüz Boğazı’nın güvenliği tehdit altına girer ve petrol akışında kesinti riski belirginleşebilir. Bu durumda, arz endişeleri fiyatlara yansır ve Brent petrolün varil fiyatı 100 dolara doğru hareketlenebilir.
• Büyük Çatışma ve Kapsamlı Kriz Senaryosu: İran’ın ABD hedeflerine yönelik saldırıları ve Hürmüz Boğazı’nın kapanması gibi ciddi gelişmeler yaşanırsa, ABD ve müttefiklerinin doğrudan müdahalesiyle geniş çaplı bir savaş kaçınılmaz hale gelir. Brent petrol fiyatları 130 dolar bandını aşabilir. Böyle bir kriz, küresel ekonomi üzerinde derin ve uzun süreli etkiler bırakabilir.

HANGİ SENARYO DAHA MUHTEMEL?

Orta Doğu uzmanı Dr. Mehmet Akif Koç’un değerlendirmesine göre; İran’ın mevcut iç sorunları, askeri kapasitesi ve bölgesel aktörlerle ilişkileri dikkate alındığında, mevcut çatışmaların İsrail ile sınırlı kalması daha muhtemel gözüküyor. Birinci ihtimal, mevcut şartlarda ana senaryo olarak öne çıktığı için; piyasalarda fiyatlama eğilimlerinin de “ılımlı” olduğu ve risk iştahında “sınırlı azalma” gözlemlendiği belirtiliyor.

Ayrıca, ABD’nin bölgeye doğrudan müdahale konusunda temkinli duruşu ve diplomatik kanalların açık kalması, kapsamlı bir savaş ihtimalini şimdilik azaltıyor. Bu nedenle petrol piyasalarının, ani şoklar dışında kontrollü ve dengeli bir seyir izlemeye devam etmesi bekleniyor.

ÇATIŞMALAR MEVCUT HALİYLE KALIRSA…

Yapı Kredi Analisti Çağlar Kimençe tarafından paylaşılan değerlendirmede ise “İsrail’in teknolojisi iyi, İran’ın zayıf, iki ülke sınır komşusu değiller, o yüzden uzaktan çatışma-savaş hali söz konusu oluyor. İsrail’in teknik kapasitesi yüksek ve ABD tüm imkanları ile yanında olduğu için nokta atışı etkin saldırı yapabiliyor. Eğer çatışmalar mevcut haliyle kalırsa, gündemdeki ağırlığı değişmeyebilir” denildi.

PİYASALAR SINIRLI TEPKİ VERDİ

Piyasaların reaksiyonuna bakıldığında, İsrail-İran çatışmasına da sınırlı tepki verildiğinin görüldüğü aktarılan analizde, “Bunun birkaç sebebi olabilir. İlki, saldırıya İsrail’in başlaması, dolayısı ile ABD’nin bilgisi ve oluru dahlinde hareket edildiği algısının doğması. İkincisi, mevcut şartların, diğer ülkelerin İran’a açıktan destek vermeyi zorlaştırması. İsrail’e karşı pozisyon alınmak istenmemesi… Kaldı ki İran’a destek ABD’yi de karşısına almak demek. Üçüncüsü, saldırı ABD’nin desteği altında ilerliyor. Sürpriz etkisi pek oluşmadı. Eğer saldırılar ‘program’ dahilinde ilerlerse, ektileri de mevcut hali ile sürer. Farklı bir hal alırsa piyasa fiyatlaması değişebilir. İdeal koşul, ateşkes ilanı ve sorunun masada çözülmesi” ifadelerine yer verildi.

DİKKAT ÇEKEN GELİŞMELER

Stratejistler aynı zamanda şu unsurlara da dikkat çekerek, çatışmaların daha fazla büyümeyebileceği ihtimali üzerinde duruyor:

-ABD Başkanı Donald Trump, dün yaptığı açıklamada, yakında İsrail ve İran arasında barış olacağını, şu anda birçok görüşme ve toplantı yapıldığını belirtti.

-Başkan Trump, ABD’de ciddi bir enflasyon tetikleyicisi ve göstergesi olarak kabul edilen petrol fiyatlarının daha fazla yükselmesini istemiyor.

-ABD ve İsrail'in hamlelerine karşı Çin ve Rusya'dan senkronize bir karşılık gelmemesi, İran'ın kendisini giderek daha yalnız hissetmesine yol açıyor. Çatışmalar sırasında Trump-Putin görüşmesi de ABD ve Rusya’nın bu konuda “karşı karşıya gelmediği” izlenimini öne çıkarıyor.

-İsrail’in saldırılarına karşı İran’ın sadece roketlerle karşılık verebilmesi, Tahran’da üst düzey kayıpların verilmesi ve savunma alt yapısının tahrip olması, savaşın daha fazla büyümesi yönünde endişeleri de hafifletiyor.

Ö. Faruk BİNGÖL