KOBİ’lerden büyük fabrikalara uzanan istihdam kaybı derinleşiyor

Sanayide çarkların yavaşlamasının bedelini yine emekçiler ödedi. Durgunluk ilk sanayi sektörünü vururken işten çıkarmalar ve istihdam kayıpları hız kazandı. Üretimin düşmesiyle birlikte firmalar maliyetlerini kısmaya yöneldi ve bu kıskaçta ilk gözden çıkarılanlar işçiler oldu. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler, azalan siparişler ve artan girdi maliyetleri nedeniyle personel azaltma yoluna gitti.

Mart ayına ilişkin sanayi üretim endeksi verilerine göre dayanıklı tüketim malı sanayisinde üretim yıllık bazda yüzde 5,2, aylıkta ise 2,8 daraldı. Üretimde daralmanın yaşandığı, yüksek faiz oranları nedeniyle finansmana erişim sorunlarının arttığı sanayi sektöründe, firmalar işten çıkarmalara başladı. Ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarından Vestel’in 2 bin kişiyi işten çıkaracağını açıklamasının ardından Beko’nun Eskişehir fabrikasından 150 kişiyi işten çıkardığı öğrenildi. Arçelik de zarar açıkladı.

İŞSİZLERİN YÜZDE 20’Sİ SANAYİDEN

TÜİK verilerine göre yılın ilk çeyreğinde resmi işsizlerin yüzde 20’si, en son sanayi sektöründe çalışıyordu. 2024 yılının son çeyreğine göre 47 bin kişi artan sanayiden gelen işsizlik 585 bin kişiye ulaştı. Bu kişilerin 162 bininin işsiz kalma nedeni ise ya işten çıkarılma ya da iş yerinin iflas etmesi veya kapanması oldu. Resmi işsizlik verilerine göre her beş işsizden birini üretim hattında çalışan emekçiler oluşturdu.

İşgücüne dâhil edilemeyenler arasında da en son sanayi işkolunda çalışanların sayısı dikkati çekti. Bu grup, aslında işsiz olmasına rağmen resmi olarak “işsiz” kabul edilmeyen kişilerden oluşuyor. En son sanayi istihdamında yer alıp işten çıkarılan ya da işyeri iflas eden 232 bin kişi işgücüne dâhil olmuyor. Bu sayı 2024 yılının son çeyreğinde 202 bin kişi dolayındaydı.

İşgücüne dâhil olmayan ve resmi işsiz sayının toplamına göre en son sanayi işkolunda çalışıp işten çıkarılanların sayısı, 2024 son çeyreğine göre yaklaşık 50 bin kişi artarak 394 bin kişiyi buldu. Bu veriler, üretimin daraldığı koşullarda ilk gözden çıkarılanların sanayi işçileri olduğunu açıkça ortaya koydu.

ÜCRETLİ ÇALIŞAN SAYISI AZALDI

Sanayide yaşanan istihdam kaybı ücretli çalışan istatistiklerine de yansıdı. Buna göre 2025 yılının Mart ayında sanayide çalışanların sayısı 4 milyon 880 bin oldu. Önceki yılın aynı döneminde 5 milyon 12 bin kişi olan sanayide ücretli çalışanlar bir yılda 132 bin 638 kişi azaldı.

FABRİKALAR HARAÇ MEZAT

Sanayide duran çarklar, fabrika ve imalathanelerin borçlara karşılık icradan satılmasına yol açıyor. Konkordatolar rekor kırarken borçlulukla baş edemeyen sanayide bankaların haczettiği taşınmazlar da ihale usulü satışa açılıyor. UYAP e-satış sisteminde güncel olarak 12 fabrika ve 7 imalathane, icradan satışta bulunuyor. Basın İlan Kurumu aracılığıyla, icradan satış ilanı verilen ve ilan.gov.tr’de yayımlanan 18 fabrika ve tesis bulunuyor. İlanlar arasında Niğde, Afyon, Diyarbakır, Uşak gibi kentlerdeki fabrika ve arazilerin yanısıra, Antep Şehitkamil’de gıda imalat, Yozgat Sorgun’da yem, Denizli Buldan’da dokuma, Muğla Yatağan’da mermer fabrikaları da bulunuyor.

‘TAKAT KALMADI’ ÇIKIŞI

İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan da geçtiğimiz günlerde kaleme aldığı köşe yazısında ekonomi kararlarını ve sektörün son durumunu değerlendirerek, "Sanayiciler olarak takatimizin kalmadığını herkes bilsin" dedi. Bahçıvan, yazısında özetle şu ifadelere yer verdi: “Enflasyonla mücadele konusundaki en ağır sorumluluğu yüklenmiş olan sanayi sektörünün; sorumlusu olmadığı ve hak etmediği böylesine yüklü bedeli ödemesi noktasındaki takatinin de kapasitesinin de sınırının da sonuna geldiğinin her kesim tarafından iyi bilinmesi gerektiğini burada özellikle vurgulamak istiyorum. Düzelme umuduna dönük ümitlerimizi kırmakta ve endişelerimizi artırmaktadır. Zaten gelinen noktaya kadar en büyük fedakârlığı gösteren sanayicilerimizin bu son dalgalanmalardan da yine en büyük zararı göreceği aşikâr.”

Havva GÜMÜŞKAYA/ Birgün