Kart limitleri gelirden daha hızlı artması borçlanmayı hızlandırıyor

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Ekonomi Notları’nda yayımlanan “Kredi Kartı Kullanım Eğilimleri: Gelir Düzeyi ve Limitlerin Rolü” başlıklı analizinde, kredi kartı bakiyesi ile gelir arasındaki ilişki incelendi.

Kart limitlerinin gelir artışından daha hızlı yükseldiği durumlarda borçlanma eğiliminin önemli ölçüde güçlendiği görüldü. Gelirinden daha yüksek limite sahip bireyler, limitlerini daha az doldurmasına karşın, daha yüksek kart borcu taşıyor.

Kredi kartı borcu 1,9 trilyon TL’ye ulaştı

TCMB’nin analizinde kredi kartlarının Türkiye’de tüm gelir gruplarında hem ödeme hem de borçlanma aracı olarak yoğun biçimde kullanıldığı görüldü.

Kredi Kayıt Bürosu (KKB) verilerine göre, 2024 yılı sonu itibarıyla kredi kartı borcu bulunan yaklaşık 29 milyon kişinin toplam borç bakiyesi 1,9 trilyon TL seviyesine ulaştı.

Borcun yarısı küçük bir grupta toplanıyor

Veriler, kredi kartı borçlarının tam anlamıyla dağılmadığını gösterdi. Yaklaşık 15 milyon kişinin kredi kartı bakiyesi 25 bin TL’nin altında kalırken, 150 bin TL’nin üzerinde borcu bulunan 2,9 milyon kişinin borcu toplamın yarısından fazlasını oluşturuyor.

Kişi başına düşen ortalama kredi kartı bakiyesi ise 2024 sonunda 66 bin TL’ye yükselirken, yıllık artış yüzde 52 oldu.

Gelir arttıkça kart kullanımı da artıyor

KKB verilerinin SGK 4A kapsamında ücretli çalışanların gelir bilgileriyle karşılaştırılması sonrası yaklaşık 7 milyon kişi üzerinden yapılan analizde, gelir ile kredi kartı bakiyesi arasında güçlü ve pozitif bir ilişki bulundu. Buna göre, gelirdeki 1 TL’lik artış, kredi kartı bakiyesini ortalama 0,77 TL artırıyor.

Kredi kartı kullanım oranı, düşük gelir grubunda yüzde 40 seviyesinde olurken, üst gelir grubunda yüzde 90’a yaklaşıyor.

Buna karşın limit doluluk oranı üst gelir grubunda daha düşük oluyor. Bu durum, yüksek gelirli kişilerin kredi kartı dışında farklı finansman seçeneklerine de erişiminin daha kolay olmasıyla ilişkilendiriliyor.

Limit artışı borçlanmayı hızlandırıyor

Araştırmanın en dikkat çeken bulgularından biriyse, kart limitlerindeki artış hızının borçlanma davranışı üzerindeki etkisi oldu.

Kart limiti artışı, gelir artışının üzerine çıkanlarda, kredi kartı bakiyesi gelire daha duyarlı oluyor. Bu durumda da limitler yalnızca harcama kapasitesini değil, borçlanma eğilimini de doğrudan etkiliyor.

“Aşırı limit” kredi kartı borcunu artırıyor

Çalışmada, gelir düzeyinin üzerinde kredi kartı limitine sahip “aşırı limitli” kişiler, gelirine oranla daha yüksek kredi kartı borcu taşıyor.

Buna karşın, aşırı limite sahip bireylerin limit doluluk oranları daha düşük oluyor. Bu kişiler limitlerinin daha az bir bölümünü kullansa da toplam borçları gelirlerine kıyasla daha yüksek oluyor.

Borç yapısında belirleyici

TCMB’nin çalışması, kredi kartı borçlanmasının yalnızca gelir artışıyla açıklanamayacağını, kart limitlerinin seviyesi ve artış hızının da borç yapılarında belirleyici olduğunu gösteriyor.

Analizde, kesin bir sonuca işaret edilmezken, kredi kartı limitlerinin tüketim ve borçlanma davranışlarını anlamada önemli bir gösterge olduğu da belirtiliyor.

Şeyda UYANIK / EKONOMİM