İkinci elde sahtkarlık

Bütçesi sıfır kilometre otomobile yetmeyenler için tek çözüm ikinci el otomobil satın almak. Uzun yıllar boyunca bu piyasa, gazete ilanları, galericiler ve tanıdıktan alma yoluyla ilerlemişti. 2000’li yıllarda kurumsal ikinci el firmalarıyla tanıştık. Kurumsal ikinci el firmaları tüketiciye daha fazla güven verse de pazarın çok küçük bir kısmını ellerinde tutuyorlardı. Hasarları alıcıya söylenmeyen, ağır hasarlı ya da pert olduğu halde tamir edilip hasarsız diye satılan hatta iki aracı birleştirilmesiyle satışa sunulan, kilometre bilgisi değiştirilen ikinci el otomobiller nedeniyle binlerce dava açıldı. Bu sorunun çözümü için Eylül 2020’de 8 yaşını ve 160 bin km’yi geçmemiş ikinci el otomobillerin satışından önce ekspertiz firmalarından rapor alınması şartı getirildi. Uygulamanın sorunları çözeceği öngörülse de beklendiği kadar etkili olmadı.

Bazı kötü niyetli ekspertiz noktaları satıcılarla yaptıkları anlaşmayla araçtaki kritik kusurları raporlamazken bazıları da üstünkörü incelemeyle araçlardaki hasarları tespit edemiyor. İkinci el pazarında en sık duyulan şikâyetlerden biri ağır hasarlı araçların tamir edilip satılmasıyla ilgili. Otomobillerin çarpışma güvenliğiyle ilgili en kritik parçası yaşam alanını saran ve araçtaki yolcuları korumaya çalışan güvenlik kafesi. Darbe şiddetini yaşam alanının dışına yönlendirmeye çalışan şasi bileşenlerinin A, B, C ve varsa D sütunlarının hasar alması durumunda ısıl işlemle tamir edilmemesi gerekiyor. Çünkü ısıl işlem yapıldığında metalin dayanımı çok azalıyor ve çarpışmalarda beklenen direnci gösteremiyor. Türkiye’de birçok ağır hasarlı ve pert otomobil tamir edilerek satışa sunuluyor. Bu tamir edilmiş araçlar bir daha benzer şiddette bir kazaya karışırsa yaralanma ve ölümler yaşanabiliyor. Depremde birçok otomobil ağır hasar aldı. Bu araçların çevre illerden gelenler tarafından satın alındığı ve tamir edilmek üzere sanayi sitelerine götürüldüğü biliniyor. Üzerlerine bina çöken, tüm gövde ve şasilerinde hasar oluşan bu araçların tamir edilmeden geri dönüşüme yollanması gerekirken tamir edilip satılacak olması ciddi bir tehlike yaratıyor.

HAVA YASTIĞI SORUNLARI

Kurumsal ikinci el firmalarının yöneticileri de kendi ekspertizleri sırasında özellikle hava yastıklarıyla ilgili sorunlara sıkça rastladıklarını söylüyor. Daha önce kaza yapmış, hava yastıkları açılmış otomobiller kasko sigortalıysa pert olarak kabul ediliyor. Bu araçlar tamir edilirken çoğunlukla yeni hava yastığı takılmıyor, havayastığı yerine bez parçaları konulabiliyor, hava yastığı arıza uyarısı vermemesi için elektronik önlemler alınıyor.

Yetkililerin verdiği bilgiye göre kendi şirketlerine ekspertize gelen araçların en az yüzde 5’ini ağır hasar, pertten dönmüş, hava yastıkları patlamış araçlar oluşturuyor. Deprem bölgesindeki araçların tamir edilip satışa sunulmasıyla bu oranın artacağı da çok açık. Bir diğer önemli sorun da deprem bölgesindeki ağır hasarlı lüks araçların, çevre ülkelerden gelen aynı model otomobillerle şasi ve motor numarası değişikliği yapılması. Otomobil piyasasında “change” adı verilen bu işlemle yurtdışından gelen otomobilin belgeleri hasarlı araçla değiştirilip satılıyor.

‘FİYATLAR DÜŞMÜYOR’

İkinci el pazarında son iki ayda fiyatlarda yaklaşık yüzde 10 oranında artış yaşandı. Car Data CEO’su Hüsamettin Yalçın, fiyat artışına rağmen ikinci el pazarında yavaşlama olmadığını belirterek “İlk 2 ayda yaklaşık 700 bin adet tekil satış gerçekleşti. Sıfır kilometre otomobil satışlarının artmasıyla takasa gelen araç sayısı arttığı için ikinci el arzı da artıyor. Arz artışının arkasındaki bir diğer etken de özellikle deprem bölgesindeki araç sahiplerinin daha güvenli şehirlere göç etme isteğiyle araçlarını satmaları. Arz artıyor olsa da fiyatlar düşmüyor” dedi.

HALİT BOLKAN