Çinli oto devlerinin Türkiye fabrikaları AB vetosuna takılıyor
BYD ve Chery’nin Türkiye’deki milyar dolarlık projeleri belirsizliğini korurken, GAC’ın üretim için Avusturya’yı seçmesi stratejik bir eksen kaymasına işaret ediyor. Çinli otomotiv devlerinin Türkiye’de açıkladığı milyar dolarlık yatırımlarda aylardır ilerleme olmaması dikkat çekiyor. AB’nin yüksek gümrük vergileri ve Gümrük Birliği endişeleri nedeniyle şirketlerin rotasını Türkiye yerine Avrupa Birliği ülkelerine çevirdiği belirtiliyor.
Türkiye, Honda’nın fabrikasını kapatmasının ardından otomotiv sektöründe aradığı taze kanı Çinli elektrikli araç (EV) devlerinde bulduğunu düşünüyordu. Ancak BYD, Chery ve GAC gibi endüstri devlerinin taahhüt ettiği milyar dolarlık yatırımlar, küresel ticaret savaşlarının ve Brüksel’den yükselen korumacı duvarların gölgesinde bir "bekle-gör" sürecine girmiş durumda.
Kağıt üzerinde her şey mükemmel görünüyordu. Türkiye, Gümrük Birliği avantajıyla Avrupa’ya açılan bir kapı olacak, Çinli üreticiler ise hem AB’nin gümrük tarifelerinden kaçacak hem de Türkiye iç pazarındaki vergi avantajlarından yararlanacaktı. Ancak sahadaki gerçeklik, özellikle Guangzhou Automobile Group’un (GAC) son hamlesiyle farklı bir yöne evrildi.
Fabrika kurma sözü veren Çinli otomotiv devleri BYD, Chery ve GAC Motor’dan aylardır somut bir adım gelmezken, şirketlerin rotayı giderek Avrupa Birliği (AB) topraklarına çevirdiği görülüyor. Uzmanlar, AB’nin Çinli araçlara karşı sertleşen tutumunun ve Gümrük Birliği konusundaki endişelerin bu gecikmelerde belirleyici olduğunu belirtiyor.
AB BASKISI ÇİNLİ YATIRIMLARI YAVAŞLATIYOR
AB, Çin menşeli elektrikli araçlara %17,4 ile %37,6 arasında ek gümrük vergisi uygularken, bu araçların Türkiye üzerinden AB’ye girmesine de sıcak bakmıyor. Renault Türkiye eski CEO’su Hakan Doğu’ya göre Brüksel, Türkiye’nin Çinli markalar için “arka kapı” olmasına kesinlikle karşı ve gerekirse Gümrük Birliği’ni askıya almayı bile gündeme getirebilir. Bu tablo, Çinli firmaların Türkiye’de üretime başlamasını riskli hale getiriyor.
BYD: MANİSA FABRİKASINDA BELİRSİZLİK
1 milyar dolarlık Manisa fabrikasında yazdan beri hiçbir ilerleme olmaması dikkat çekiyor. Bölgeden gelen bilgilere göre sahada “bir çivi bile çakılmadı.” BYD ise projeden vazgeçilmediğini, inşaatın 2024 yazında başlayacağını ve 2026’da üretime geçileceğini söylüyor. Buna rağmen Macaristan’da açıklanan yeni montaj tesisi, şirketin ağırlığı Türkiye’den çektiği yorumlarına yol açmıştı.
CHERY: SAMSUN YATIRIMINDA SESSİZLİK
Chery’nin 1 milyar dolarlık Samsun fabrikası da aylar süren bir bekleyişte. Mart 2025’te duyurulan dev yatırım için ne resmi bir imza atıldı ne de sahada bir hareketlilik başladı. Şirket, Türkiye’de yatırım için “ortak arayışında” olduğunu belirtirken, hükümet projeden vazgeçilmediğini savunuyor. Ancak süreç uzadıkça “yatırım rafa mı kaldırıldı?” sorusu güçleniyor.
GAC: AVRUPA’YI SEÇTİ
GAC, Aion V elektrikli SUV modelinin üretimine Avusturya’daki Magna Steyr tesislerinde başladı. Bu hamle, Çinli üreticilerin Türkiye yerine doğrudan AB ülkelerinde üretim yapmayı tercih ettiğinin somut göstergesi olarak değerlendiriliyor. Şirketin Türkiye planları ise şimdilik askıda.
TÜRKİYE İÇİN SONUÇLAR NE OLABİLİR?
Geciken yatırımlar, Türkiye’nin elektrikli araç üretiminde bölgesel merkez olma fırsatını öteledi. Hükümet, Çin’den ithalata %40 ek vergi getirirken Türkiye’de fabrika kuracak Çinli markalara muafiyet tanıyıp yatırımları teşvik etmeye çalışıyor. Ancak AB–Çin ticaret gerilimi ve Gümrük Birliği belirsizlikleri süreci zora sokuyor.
Önümüzdeki yıl, BYD ve Chery’nin adım atıp atmayacağının netleşeceği kritik dönem olarak görülüyor. Çinli firmaların Türkiye’de üretime başlamaması halinde yatırım fırsatının Avrupa’ya kayması ve Türkiye’nin otomotivde stratejik bir fırsatı kaçırma riski bulunuyor.
Büşra AKDAŞ / KARAR
