Çek ve senette ödeme güçlüğü derinleşiyor
Esnaf ve sanayici tahsilat krizine girdi. Bu yılın ilk 2 ayında protesto edilen ve ödenmeyen senet tutarı yüzde 276, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarı ilk çeyrekte yüzde 58,72 arttı. Borcu borçla çeviren işletmeler kredilerinin taksitlerini ödeyemedi. Ticaride takipteki kredi tutarı 268 milyar 413 milyon liraya yükseldi. Aynı dönemde 5 bin 607 işletme de kapısına kilit vurdu.
Yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı pandemi sonrası canlanan ticareti yeniden daralttı. Mal alıp verirken esnafın en çok tercih ettiği ödeme türlerinden olan çek ve senet piyasasında son dönemde borcunu ödemeyenlerin sayısı arttı. Alacakların tahsil edilememesi ile sıkıntıya düştüklerini belirten esnaf ve sanayiciler böyle giderse yeni mal alıp işleri devam ettirmekte zorlanacaklarını ve işletmelerinin kapılarına kilit vurmak zorunda kalacaklarını dile getirdi. En çok zorlanılan sektörler ise tekstil, imalat ve sigorta olarak dikkat çekti. Bu sektörde alacakların tahsilinin geciktiği ve işten çıkarmaların başladığı gözlendi. Ara mal girdi fiyatlarının yükselmesi de iş dünyasını zora sokan bir başka önemli ayrıntı oldu.
SENETLER İMZALANIYOR ÖDENMİYOR
İş dünyasının yakındığı ödeme güçlüğü rakamlara da yansıdı. Bu yılın ilk 2 ayında 46 bin 113 adet senet protesto edildi. Protesto edilen senetlerin iki aylık toplam tutarı 14 milyar 272 milyon 588 bin liraya ulaştı. Ay bazında değerlendirildiğinde Ocak ayında 25 bin 151, şubat ayında 20 bin 962 adet senet ödenemedi. Ocak ayında ödenemeyen senetlerin tutarı 9 milyar 249 milyon 327 lira, şubat ayında 5 milyar 23 milyon 261 bin lira oldu. Bu tutarların daha sonra ancak 1 milyar 104 milyon 315 bin lirası borçlular tarafından ödenebildi. Geçen yılın aynı döneminde ise protesto edilen senet sayısı 34 bin 384, tutarı ise 4 milyar 394 milyon 956 bin lira olarak kayıtlara geçmişti. Yıllık artış tutar bazında yüzde 275,82 oldu. 2025 yılı Ocak-Şubat döneminde adet olarak en fazla senedin protesto edildiği ilk 5 il sırası ile İstanbul, Ankara, Konya, İzmir ve Bursa oldu. Tutar olarak, Türkiye genelinde protesto edilen senetlerin yüzde 35’ini İstanbul ilindekiler oluştururken, bunu yüzde 8 ile İzmir ve Samsun, yüzde 6 ile Ankara izledi. Protesto edilen senet tutarının en düşük olduğu iller ise Bayburt, Tunceli ve Ardahan oldu. Uzmanlar bu yılın ilk rakamlarının protestolu senet sayısında ve tutarında tıpkı geçen yıl olduğu gibi sert bir yükselişe işaret ettiğini dile getirdi.
ÇEKLERDE DE DURUM AYNI
Bankalara ibraz edilen çek tutarları da arttı. 2025 yılı Ocak-Mart döneminde bankalara ibraz anında 11 bin 300 bin keşideciye ait 59 bin adet çek karşılıksız çıktı. Ödenmeyen tutar geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 58,72 artışla 28.1 milyar liradan 44.6 milyar liraya yükseldi. Karşılıksız işlemi yapılan 3 bin 838 keşideciye ait toplam 3 milyar 860 milyon lira tutarındaki 6 bin 231 adet çek daha sonra ödendi. 2025 yılı Ocak-Mart döneminde, karşılıksız işlemi yapılan çek tutarının en yüksek olduğu 5 il sırası ile İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya oldu. Karşılıksız işlemi yapılan çek sayısında 2024 yılının aralık ayında ise tam bir sıçrama yaşandı. Kasım 2024’te karşılıksız çek adedi 11 bin 480 adet seviyesinde bulunurken, Aralık ayında bu rakam yüzde 115,4 artarak 24 bin 729 adede yükseldi. Aynı dönemde karşılıksız çek tutarı bir önceki aydaki 8,24 milyar liradan 17,39 milyar liraya çıkmıştı. Aralık ayında karşılıksız çek tutarının toplam ibraz edilen çek tutarına oranı yüzde 2,7 olmuş ve bu oran 2019 Eylül ayından bu yana en yüksek seviyeye çıkmıştı.
BANKA KREDİLERİNDE SIKINTI VAR
Nakite sıkışan işletmelere bankalar da yeni kredi vermek istemiyor. Birçok işletmenin bankalara borcu bulunuyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından açıklanan son verilere göre ticari krediler 12 trilyon liraya ulaştı. Bu kalemde takipteki kredi tutarı geçen yılın Nisan ayına göre yüzde 48 artarak 144 milyar liradan 212 milyar 367 milyon liraya yükseldi. Yurt içinde borçlu olan özel sektörün yurt dışı borçları da bir hayli yüksek. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), tarafından yayınlanan son verilere göre özel sektörün yurt dışından sağladığı toplam kredi borcunun 1 yıla kadar olan vade dağılımı incelendiğinde, finansal olmayan toplam borç tutarı toplam borç tutarının 12,8 milyar dolar olduğu gözleniyor.
ŞİRKETLER KAPILARINA KİLİT VURUYOR
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), mart ayına ilişkin kurulan ve kapanan şirket istatistiklerini yayımladı. Buna göre, Mart’ta kurulan şirket sayısı Şubat ayına kıyasla yüzde 8,3 azalışla 9 bin 131’den 8 bin 375’e geriledi. Aynı dönemde kapanan şirket sayısı da yüzde 12,3 artışla 1932’ye çıktı. Şubat ayında 1720 şirket kapanmıştı. Mart’ta kapanan şirket ve kooperatiflerin 689’unun toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 273’ünün imalat ve 168’inin inşaat sektöründe olduğu kayıtlara geçti. Türkiye’de bu yılın ocak-mart döneminde kurulan şirket sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,6 azalışla 28 bin 541’e geriledi. Aynı dönemde kapanan şirket sayısı da yüzde 5,6 artışla 5 bin 607’ye yükseldi.
