Avrupa genelinde asgari ücretle çalışma oranında ilk sıradayız

Eurostat’a göre, Avrupa Birliği’ndeki 21 ülkede yaklaşık 13 milyon çalışan asgari ücret ya da daha düşük bir gelir elde ediyor. Avrupa Komisyonu, tüm çalışanlara insana yakışır bir yaşam standardı sağlamak amacıyla adil ve yeterli asgari ücretleri destekliyor.

Türkiye, Avrupa’daki ülkeler arasında asgari ücretli çalışan oranı bakımından açık ara en üst sırada yer alıyor.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’de çalışanların yüzde 37,5’i asgari ücret ya da daha düşük gelir elde etti. Bu oran, Avrupa Birliği ortalamasının üç katından fazla.

Eurostat’ın 2010’ların ortalarında yayımladığı tahminlerde Türkiye’deki asgari ücretli oranı yüzde 43 olarak hesaplanmış, 2020 yılında da benzer oranlar rapor edilmişti.

Aradan geçen yıllara rağmen tablo fazla değişmedi. DİSK, Ekim 2025’te yaptığı açıklamada, “Türkiye’de asgari ücret uzun süredir bir taban ücret olmaktan çıktı, ortalama ücret haline geldi,” ifadesini kullanarak, işçilerin büyük bölümünün yaşamını bu seviyede sürdürmek zorunda kaldığını vurguladı.

Türkiye’ye ilişkin veriler Eurostat yerine ulusal kurumlar tarafından derlendiği için, AB ülkeleriyle doğrudan karşılaştırma yapmak mümkün değil.

Ancak tahmini sayılar çarpıcı: 2022 verileri baz alınarak yapılan hesaplamalara göre, 2024 yılında Türkiye’de yaklaşık 11,2 milyon kişi asgari ücretle çalıştı. Bu sayı, 21 AB ülkesinin toplamındaki 12,8 milyon çalışandan yalnızca 1,6 milyon daha az.

DİSK, bu tabloyu zayıflayan sendikal haklar ve yetersiz denetim mekanizmalarıyla ilişkilendiriyor. Kuruma göre, iş güvencesinin zayıf, toplu pazarlığın sınırlı ve sendikalaşmanın baskı altında olduğu bir ortamda milyonlarca kişi, asgari ücretin çevresinde bir gelirle yaşam mücadelesi veriyor.

Bu durum, Türkiye’de asgari ücretin artık “en düşük ücret” değil, toplumun büyük kısmı için “ortalama gelir” haline geldiğini ortaya koyuyor.

Satın alma gücü paritesine (PPS) göre Türkiye’nin asgari ücreti 2025’in ikinci yarısında 1.062 PPS seviyesinde.

Bu değerle Türkiye, Bulgaristan (922), Çekya (936), Slovakya (963) ve Macaristan (1.001) gibi bazı AB üyesi ülkelerin üzerinde yer alıyor.

Ayrıca Kuzey Makedonya (1.069) ve Karadağ (1.058) ile benzer bir seviyede bulunuyor. Yani nominal olarak düşük görünse de, Türkiye’nin asgari ücreti satın alma gücü açısından bölgesel ortalamanın üzerinde.

Avrupa Birliği’ndeki yedi ülkede çalışanların en az onda biri asgari ücret ya da daha düşük gelir elde ediyor

Eurostat’ın 2022 verilerine göre, asgari ücretin yüzde 105’inden (yani yüzde 5 fazlasından) az kazanan çalışanların oranı Çekya’da yüzde 2,6, Bulgaristan’da ise yüzde 13 olarak tahmin ediliyor.

Asgari ücret tanımında yer alan “kazanç” kavramı ile gelir anketlerinde kullanılan tanım farklı olduğu için, Eurostat bu farkı dengelemek amacıyla eşiği asgari ücretin yüzde 105’i olarak belirliyor. Böylece, asgari ücretle çalışanların oranı daha doğru biçimde tahmin edilebiliyor.

Her ne kadar veriler 2022 yılını yansıtsa da, Eurostat bu tahminleri her dört yılda bir yayımladığı için rapor 2025’in sonlarında kamuoyuna açıklandı. Bu yöntem, uzun vadeli eğilimleri izlemek ve genel tabloya daha net bir bakış sunmak amacıyla uygulanıyor.

Asgari ücretle veya daha altında kazanan çalışanların oranı yüzde 10 veya üzeri olan bu ülkeler arasında, listenin başındaki Bulgaristan’ın yanı sıra Fransa (yüzde 12,7), Slovenya (yüzde 12,6), Romanya (yüzde 10,5), Yunanistan (yüzde 10,2), Polonya (yüzde 10,1) ve Macaristan (yüzde 10) yer alıyor.

Listenin diğer ucundaysa Çekya (yüzde 2,6), Portekiz (yüzde 3,1), Estonya (yüzde 3,3), Hollanda (yüzde 3,5), Malta (yüzde 3,5) ve İspanya (yüzde 3,6) bulunuyor — bu ülkelerin tamamında oran yüzde 4’ün altında.

Avrupa’nın en büyük ekonomileri arasında ise Fransa, yüzde 12,7 ile en yüksek orana sahip. Almanya’da bu oran yüzde 8, İngiltere'de yüzde 6,5, İspanya’da ise yüzde 3,6 olarak kaydedildi.

OECD’ye göre, toplu iş sözleşmeleri bu rakamların şekillenmesinde kilit bir rol oynuyor.

Roma Sapienza Üniversitesi’nden Dr. Stefano Filauro, Euronews Business’a yaptığı açıklamada, "Daha güçlü işçi kurumlarına ve toplu sözleşmelere sahip ülkelerde, asgari ücretin altında ödeme yapılan çalışanların oranı genellikle daha düşüktür,” dedi.

Filauro ayrıca, yüksek beceri gerektiren ve yüksek ücretli sektörlerin ağırlıkta olduğu gelişmiş ekonomilerde düşük ücretli çalışan sayısının azaldığını, buna karşılık zayıf iş denetimleri ve yetersiz yaptırımların eksik ödemelerin sürmesine yol açtığını belirtti.

İtalya, Avusturya, İsveç, Danimarka ve Finlandiya’da yasal bir asgari ücret uygulaması bulunmuyor.

Kaç kişi asgari ücret alıyor?

OECD’ye göre, asgari ücretle çalışanların tam sayısını belirlemek oldukça güç ve kullanılan veri kaynaklarına göre değişiklik gösterebiliyor.

Eurostat kendi tahminlerini yayımlasa da, küçük işletmeler çoğu zaman bu kapsamın dışında bırakılıyor, bu da gerçekte asgari ücretle çalışan kişi sayısının muhtemelen daha yüksek olduğu anlamına geliyor.

2022’deki veriler temel alınarak yapılan hesaplamalara göre, 2024 yılında Fransa’da yaklaşık 3,5 milyon kişi asgari ücretle çalıştı; Almanya’da ise bu sayı 3,2 milyon oldu.

Avrupa Birliği’ndeki 21 ülke genelinde toplam sayı 12,8 milyon olarak kaydedildi. İngiltere'de yaklaşık 1,9 milyon, Türkiye’de ise 11,2 milyon kişi asgari ücretle çalıştı.

Asgari ücret ve gelir eşitsizliği

Avrupa Komisyonu’nun Ortak Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan “AB’de Asgari Ücretlerin Gelir Eşitsizliği Üzerindeki Etkisi” başlıklı raporda, asgari ücret politikalarının AB ülkelerindeki ulusal gelir dağılımını etkilediği ve dolayısıyla genel AB nüfusu içindeki gelir dağılımını da şekillendirme potansiyeline sahip olduğu vurgulandı.

Avrupa genelinde asgari ücretin satın alma gücü bakımından değeri büyük farklılıklar gösteriyor. Satın alma gücü paritesine (PPS) göre en yüksek asgari ücrete sahip beş ülke sırasıyla Lüksemburg (2.035), Almanya (1.989), Hollanda (1.937), Belçika (1.812) ve İrlanda (1.653) oldu.

En düşük rakamlar ise Estonya (886), Letonya (905), Bulgaristan (922), Çekya (936) ve Slovakya (963) için kaydedildi.

AB aday ülkeleri arasında yer alan Kuzey Makedonya (1.069), Türkiye (1.062) ve Karadağ (1.058), satın alma gücü açısından bazı AB üye ülkelerinden daha yüksek asgari ücrete sahip.

Avrupa Komisyonu, Ekim 2022’de AB genelinde yeterli asgari ücretleri güvence altına almayı ve çalışanların gelirlerinin insana yakışır bir yaşam standardı sağlamasını hedefleyen bir yönergeyi kabul etti.

 Servet Yanatma & Sait Burak Utucu /Euronews