55 bin markette "Cumhur Reyonu" açılacak
Enflasyon üzerinde önemli bir etkisi olan gıda fiyatlarını sınırlamak için formüller tartışılıyor. Bunlardan biri de Türkiye genelinde sayıları 55 bini bulan zincir marketlerin içinde “ucuz reyonlar” açmak. Bu modelde marketlerin %10-15’lik bir kısmında ürünler doğrudan kamu tarafından sağlanacak. Fiyatlar da eczanelerde olduğu gibi tüm Türkiye’de sabit olacak. “Cumhur Reyonu” için büyükşehir ve gerekli diğer yerlerde depolar kurulacak. Bakkal, küçük market, pazarcı esnafı ve yemek fabrikaları devletin açtığı bu depolardan ürün alabilecek. Tüm ürünler tek merkezden dağıtıldığı ve aracılar ortadan kalktığı için temel 100-150 ürün maliyetine yakın fiyatla satılacak. Satışı yapacak zincir marketlere işletme kârı verilecek. Belediyelerin tanzim satış noktaları ile Et ve Süt Kurumu’nun bazı zincir marketlere koyduğu et reyonlarının başarısı “Cumhur Reyonu” için örnek olabilir. TÜİK sepetinde %24,97 gibi büyük paya sahip gıda enflasyonun dizginlenmesi genel enflasyonu da aşağı çekecek.
Gıda enflasyonunda son dönemde yaşanan katılık sebebiyle ürün fiyatlarını düşürmeye yönelik yeni formüller gündeme geliyor. Yıllık gıda enflasyonunun yüzde 27,95 gibi yüksek bir seviyede seyretmesi tüketicilerin alım gücünü zorlarken, fahiş fiyatlara karşı atılabilecek adımlar tartışılıyor. Gıda enflasyonuyla mücadelede başarı elde etmenin formülü olarak Cumhur Reyonu Projesi öne çıkıyor.
TÜM İLLERDE TEK FİYAT
Yeni model, Türkiye genelinde 55 binden fazla şubeye sahip zincir marketlerde belirli ürünler için daha düşük fiyatlı bir alan oluşturarak, temel gıda maddelerinin erişilebilirliğini artırmayı amaçlıyor. Proje kapsamında her marketin yüzde 10-15'lik kısmında Cumhur Reyonu köşesi açılacak. Ürünler doğrudan devlet tarafından sağlanacak. Fiyatlar Türkiye genelinde sabit ve devlet etiketli olacak. Satışı market kasaları yapacak, devlet denetim elemanı kontrol edecek. Marketlere sembolik işletme kârı verilecek.
DEVLET SÜBVANSE EDECEK
Bu proje çerçevesinde büyükşehirlerde ve bölgelerde devlet depoları kurulacak. Market köşeleri, pazar esnafı ve yemek fabrikaları devletin açtığı depolardan ürün alacak. Tüm ürünler tek merkezden dağıtılacak. Aracı zinciri ortadan kalkacak. Ürünler maliyetine yakın fiyatla satılacak. Gerekirse devlet sübvansiyonu ile fiyatlar düşürülecek. Özel marketler de fiyatlarını aşağı çekmek zorunda kalacak. Dar gelirli vatandaşın gıda güvenliği güçlenecek. Yemek fabrikaları ve pazarcılar ucuz ürünle halka hizmet verecek. Devlet piyasada 'altıncı büyük market' rolü üstlenecek.
100-150 TEMEL ÜRÜNÜ KAPSAYACAK
Ucuz reyon ürünlerinin daha ucuz olması için devlet sübvansiyonu verilmesi, uygulamanın yaygınlaşması ve gönüllü uyumun artırılması amacıyla da şirketlere özel teşvikler sunulması gerekiyor. Türkiye'nin hemen her yerinde geniş şube ağı olan zincir marketlerin uygulamaya dahil edilmesi sayesinde, vatandaşların en çok tükettiği un, şeker, yağ, bakliyat ve temel sebze-meyve gibi 100- 150 temel üründe fiyat istikrarı sağlanabilecek. Eczane örneğinde olduğu gibi ülke çapında tek fiyat uygulanacak. Modelin hayata geçmesiyle, Türkiye İstatistik Kurumu sepetinde yüzde 24,97 gibi büyük bir paya sahip olan gıda grubundaki fiyat artışlarının dizginlenmesi hedefleniyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE İŞ BİRLİĞİ ŞART
Uzmanlar, Cumhur Reyonu uygulamasının başarılı olması durumunda gıda enflasyonunda kısa ve orta vadede belirgin bir düşüşün görülebileceğini vurguluyor. Ancak, yeni modelin sürdürülebilirliği, tedarik zincirinde aksaklık yaşanmaması ve marketlerin uygulamaya tam uyum sağlaması gibi faktörlere bağlı. Eğer buradaki ürünler için yeterli tedarik oluşturulmazsa uygulamanın etkisi sınırlı kalabilir. Projenin başarılı olması için kamu, özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) arasında güçlü bir iş birliği şart.
KIRMIZI ETTE BAŞARILDI
Sosyal devlet ilkesiyle uyumlu bir girişim olarak dikkat çeken ucuz reyonlar, hem dar gelirli vatandaşların alım gücünü artıracak hem de enflasyonla mücadelede etkili bir araç olacak. Türkiye daha önce benzer birçok uygulamaya imza attı. Et ve Süt Kurumu'nun Tarım Kredi, BİM ve A101, Şok gibi zincir marketler başta olmak üzere Türkiye genelindeki on binlerce noktada vatandaşlara uygun fiyatla kuşbaşı ve kıyma satışı yapıyor. Benzer bir başka girişim ise belediyelerin organize ettiği Tanzim Satış noktaları olmuştu. Belediye market örnekleri birçok Avrupa ülkesi ve ABD’de de var.
Cabir TURĞUT
