100 yılın afeti de ders olmadı, yüzde 60’ı göremedik

Türkiye’nin yaşadığı en büyük yıkımlardan biri olan 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi’nin ardından 26 yıl geçti. Derin izler bırakan bu depremin ardından Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kuruldu ve 27 Eylül 2000’den itibaren Zorunlu Deprem Sigortası (ZDS) uygulaması hayata geçti. Çeyrek asrı aşan bu zaman diliminde; gerek DASK gerekse sigorta şirketlerinin toplumda sigorta bilincini artırmak amacıyla düzenlediği çok sayıda kampanya ve başta Kahramanmaraş merkezli depremler olmak üzere yaşanan irili ufaklı çok sayıda depreme karşın sigortalılık oranı bir türlü istenilen düzeye çıkmadı. Bugün itibariyle Türkiye’de zorunlu deprem sigortası kapsamına giren 20 milyon civarında konutun ancak 11 milyon 491 bininin yürürlükte poliçesi var. Yani, deprem kuşağında yer alan ülkede sigortalılık oranı mecburi olmasına rağmen yüzde 57 seviyesinde.

100 yılın afeti de ders olmadı, yüzde 60’ı göremedik - Resim : 1Marmara Depremi’nin gerçekleştiği 1999 yılında yalnızca 500 bin civarında konutun deprem sigortası vardı. Zorunlu olduktan sonra yıllar itibariyle artan sigortalılık oranı ancak 2018 yılında yüzde 50’yi bulabildi. O yıldan bu yana da yüzde 50-60 aralığında hareket ediyor. Her an deprem riski ile karşı karşıya olunan Türkiye’de sigortalılık oranı, 2023 yılında gerçekleşen ve 6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş depremlerinin ardından bile ancak yüzde 57,1 seviyesine çıktı. DASK’ın internet sitesinden açıkladığı verilere göre; bugün itibariyle Türkiye genelinde toplam 20 milyon 32 bin konutun ancak 11 milyon 503 bin 445 adeti bir deprem sigortası poliçesine sahip. Sigortalılık oranı ise yüzde 57,4 seviyesinde. Bir başka ifadeyle; onca kampanya, bilinçlendirme çalışması, zorunluluğa rağmen neredeyse her 2 evden birinin deprem sigortası yok.

En fazla ilgi Marmara Bölgesi’nde

Türkiye’de en yoğun kentleşmenin yaşandığı Marmara Bölgesi yüzde 65 ile 6 milyon 840 bin poliçeyle deprem sigortasına en fazla ilgi gösteren bölge oldu. Marmara Bölgesini yüzde 61 ile Doğu Anadolu Bölgesi, yüzde 57 ile Ege Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi, yüzde 56 ile Akdeniz Bölgesi ve yüzde 50 ile İç Anadolu Bölgesi izledi. En düşük deprem sigortası oranı ise yüzde 45 ile Karadeniz Bölgesi’nde görüldü.

10 Ağustos’ta Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki depreme ilişkin ilk hasar ihbarı olaydan yaklaşık bir saat sonra alınırken, depremin ertesi sabahına kadar DASK’a ulaşan toplam ihbar sayısı 15 oldu. Bu ihbarların tamamına eksper atamaları da hızlıca gerçekleştirildi. Balıkesir sigortalılık oranının ise yüzde 64 ile Türkiye ortalamasının üstünde olduğu görüldü. İl bazında Bolu yüzde 91 ile ilk sırada yer alırken, Düzce’de bu oran yüzde 90, Yalova’da yüzde 85, Muğla’da ve Sakarya’da yüzde 84 olarak belirlendi. Sigortalılık oranının en düşük olduğu il yüzde 30 ile Gümüşhane oldu. Onu sırasıyla yüzde 33 ile Rize, yüzde 35 ile Bayburt, yüzde 36 ile Kırıkkale izledi.

DASK’ın kuruluşundan bugüne gerçekleştirdiği toplam hasar ödemesi ise 41 milyar lirayı bulurken, bunun en büyük kısmını, Kahramanmaraş merkezli 2023 depremleri oluşturdu. Söz konusu deprem sonrası DASK’a toplam 629 bin 203 hasar ihbarı ulaşmıştı. Bunların yüzde 99’unda inceleme süreci kısa sürede tamamlanarak, 526 binin üzerinde hasar dosyası için toplam 39 milyar 343 milyon lira ödeme yapılmıştı.

Türkiye’de yakın zamanda yaşanan depremlerde ödenen tazminatlara ilişkin açıklanan verilere bakıldığında, Kahramanmaraş sonrasında en fazla tazminat ödemesi 2020’de İzmir’deki deprem sonrasında gerçekleştirildi. İzmir depremi sonrası DASK’ın ödediği tutar 472 milyon lira oldu.

2020 yılında Elazığ’a deprem sonrası yapılan ödeme tutarı 458 milyon lira, 2024’te Malatya-Kale depreminde ödenen tutar 391 milyon lira ve 2025’teki deprem sonrası İstanbul’a ödenen tutar 155 milyon lira olarak kayıtlara geçti.

Deprem sonrası sigortalılık oranları artıyor

Elazığ’da 2020’deki deprem öncesinde yüzde 35 olan sigortalılık oranı, depremden sonraki ilk bir yıl içinde yüzde 52’ye yükselirken, İzmir’de 2020 depremi sonrasında bu oran yüzde 56,8’den yüzde 63’e çıktı. Ege Bölgesi genelinde ise bu oran yüzde 54’ten yüzde 59’a ulaştı. Kahramanmaraş merkezli 2023 depremleri sonrası ise Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sigortalılık oranı yüzde 50’den yüzde 57’ye yükseldi. Ağustos 2025 itibarıyla poliçelerin genel yenileme oranı yüzde 60 olurken, vatandaşların yenileme motivasyonunu artırmak amacıyla poliçelerini düzenli olarak yenileyenlere yüzde 20 yenileme indirimi yapılıyor. Bu sayede, hem sigortalılık oranının sürdürülebilirliğini sağlamak hem de vatandaşların sürekli olarak finansal güvence altında olması hedefleniyor.

Selçuk ALTUN/ Ekonomim