KDK'dan kişiye özel akademik ilanın iptal edilmesine ilişkin tavsiye kararı

“Küresel tüketici kültürü” ve “Tüketici Yenilikçiliği” konularının her ikisinde de çalışmaları olmak şartının başvuru yapabilecek bilim insanı sayısını son derece daraltacağının değerlendirildiği ve nitekim YÖK tarafından gönderilmiş olan listeden bu durumun teyit edilebildiği, başvuranın da “Tüketici Yenilikçiliği” konusunda çalışmasının olduğu, ancak “Küresel tüketici kültürü” konusunda çalışması olmadığı belirtilerek komisyon tarafından ön değerlendirme sonucunun yetersiz olduğu kanaatine varıldığının dosya kapsamından anlaşıldığı
hususları göz önünde bulundurulduğunda; ilanda öngörülen şartları sağlayabilen ve dolayısıyla başvuru yapabilecek 1(bir) kişi olması ve o kişinin de kadroya alınmış olması nedeniyle, YÖK tarafından ilana başvuracak kişi sayısını daraltıcı mahiyette olduğu değerlendirilen söz konusu şartın, belirli bir kişiyi tanımlayan kişiye özel ilan olduğu kanaatine varılmıştır.

T.C.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)

SAYI    : 2024/730-S.24.1251
BAŞVURU NO : 2023/11249
KARAR TARİHİ : 22/01/2024

TAVSİYE KARARI

BAŞVURUYA KONU İDARE : DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ
BAŞVURUNUN KONUSU    : Doktor Öğretim Üyesi unvanında yapılan atamanın iptal edilmesi taleplidir.

I.    BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1)    Başvuran özetle; Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Öğretim Üyesi Alım İlanında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi unvanı için “İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak.” niteliklerinin istendiğini, söz konusu niteliklerin aranmasının eşitlik ilkesine aykırı olduğunu, aynı zamanda Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “İlana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemez.” düzenlemesine de aykırılık teşkil ettiğini, mevzuata aykırı şekilde ve kişiye özel nitelik belirlenerek yayımlanan bahsi geçen ilanın Fakültedeki “ ■ M adlı kişi için açılmış olduğunu, nitekim Üniversitenin resmi web sitesinde ilan edilen 24.07.2023 tarihli duyuruda ilgili kadroya “ ■ M adlı kişinin atamasının gerçekleştiği bilgisinin yer aldığını ifade etmiş olup Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Öğretim Üyesi Alım İlanı kapsamında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalına Doktor Öğretim Üyesi unvanında yapılan atamanın mevzuata aykırılığı nedeniyle iptal edilmesini talep etmektedir.

II.    İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2)    Kamu Denetçiliği Kurumunun 21.08.2023 tarihli ve M /-S.sayılı bilgi ve belge talebine istinaden Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü Personel Daire Başkanlığı tarafından gönderilen 18.09.2023 tarihli ve E- - - sayılı yazısı ekinde yer alan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanlığının 14.09.2023 tarihli ve E- - - sayılı yazısında özetle;

2.1)    14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi kadrosu ilanında yer alan “İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak.” kriterlerinin kapsayıcı genel başlıklar olduğu, kadroya atanan Doç. Dr. ... 'e özgü konu başlıkları olmadığının literatür incelemesinden de görülebilmekte olduğu, gerek "küresel tüketici kültürü" gerekse de "tüketici yenilikçiliği" kavramları ile ilgili literatürde yer alan sayısız çalışma bulunduğu, ilanda belirtilen "İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak." kriterlerinin, başvuruya konu Öğretim Üyesi Alım İlanı kapsamında kadroya atanan Doç. Dr....'e yönelik düzenlenmemiş olduğu, başvuruya ilişkin İşletme Bölümünün cevabi açıklamasının ekte gönderildiği,

2.2)    İşletme Bölüm Başkanlığının 01.09.2023 tarihli ve E- - - sayılı yazısında; Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “İlana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemez.” düzenlemesine uyulmadığı yönünde yapılan itirazın gerçeği yansıtmadığı, bu durum göz önünde bulundurulduğunda iki temel noktanın dikkate alınması gerektiğinin düşünüldüğü, söz konusu ilanda belirtilen “İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak” kriterlerinin kadroya atanan Doç. Dr. ^M tarafından yazılmış lisansüstü tezler ile ilgili olmadığı,

2.3)    Doç. Dr. ^M 'e ait yüksek lisans tezinin "Siyasal Pazarlamada Siyasal Kampanyaların Seçmen Temelli Marka Değerine Etkisi: İzmir İli Örneği" başlığını taşırken doktora tezinin "İşletmelerin Yenilik Performansının Arttırılmasında Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Rolü: Ar-Ge veya Tasarım Merkezlerine Sahip İşletmeler Üzerine Bir Uygulama" başlığını taşımakta olduğu, ilanda belirtilen kriterlerden birinin "tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak." iken Doç. Dr. ^^ in doktora tezinde "yenilik performansı" konusunda çalışmış olduğu, bir başka ifadeyle "tüketici yenilikçiliği" ve "yenilik performansı" konularının birbirinden ayrı iki kavram olarak literatürde yer aldığı, bu iki kavram arasındaki farkı detaylı bir şekilde açıklamak amacıyla ilgili literatürde yer alan tanımlamalar ve açıklamalara aşağıda yer verildiği,

2.3.1)    Tüketici yenilikçiliği, yeniliklerin tüketiciler tarafından benimsenmesi ile ilgili bir kavramdır. Bir başka ifadeyle tüketici yenilikçiliği, tüketicinin yenilikleri benimseme eğilimini ifade etmektedir (Tellis, Yin ve Bell, 2009). Im vd.'ne (2003) göre ise tüketici yenilikçiliği, tüketicilerin önceki tercih ve satın alma alışkanlıkları yerine yeni ve farklı ürünler satın almayı tercih etmesidir. Konuyla ilgili yapılan çalışmaların tüketici yenilikçiliği kavramını bir kişilik özelliği olarak ele aldığı görülmektedir. Bu nedenle, tüketici yenilikçiliği kavramının tüketicilerin yenilikçilik eğilimini ölçümlemeye çalışan bir kavram olduğu dikkat çekmektedir.

2.3.2)    Yenilik performansı kavramı ise, rekabet halindeki örgütler için hayati önem taşıyan yenilik sürecinin kalitesini ifade etmektedir (Mazur ve Inkow, 2017). Bu doğrultuda örgütler ve işletmeler açısından yenilikçiliği ifade eden yenilik performansı kavramı; yeni mal ve hizmetlerin piyasaya sürülmesi, yeni pazarların keşfedilmesi ve mal ve hizmet üretmenin yeni yollarını bulunması gibi eylemleri ifade etmektedir. Benzer şekilde literatürde yer alan çalışmaların yenilik performansı kavramını işletmeler ve örgütlerle ilişkilendirdiği ve farklı boyutlarla ölçümlediği görülmektedir. Örneğin; Hagedoorn ve Cloodt (2003)'a göre yenilik performansı, yaratıcı performans ve teknolojik performans boyutlarından oluşmaktadır. Zheng vd. (2013)'ne göre ise; yenilik performansının boyutları yeniliğin verimliliği ve yeniliğin karlılığıdır. Tseng ve Tseng'e (2016) göre ise, yenilik performansını tanımlayan boyutlar yeniliğin etkinliği ve yeniliğin verimliliğidir. Benzer şekilde literatürde yer alan pek çok çalışmada da yenilik performansının ölçümlenmesinde kullanılan boyutların işletmeler ve örgütlerle ilgili olduğu net bir şekilde görülmektedir.

2.4)    Özetle, "tüketici yenilikçiliği" kavramı tüketicilere atfedilen ve tüketicilerin yenilikçilik eğilimini ölçümlerken, "yenilik performansı" kavramının işletmeler örgütlerle ilişkili bir kavram olduğu, bu doğrultuda "tüketici yenilikçiliği" ve "yenilik performansı" kavramlarının literatürde de belirtildiği üzere birbirinden farklı kavramlar olduğu görüldüğünden başvuruya konu ilanda yer alan "İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak." kriterlerinin kadroya atanan Doç. Dr. ^M tarafından yazılmış lisansüstü tezler ile ilgili olmadığının görüldüğü,

2.5)    Ayrıca, ilanda yer alan "İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak." kriterlerinin sağlandığına dair Doç. Dr. … tarafından teslim edilen başvuru dosyasında beyan edilen çalışmaların Doç. Dr. ..M lisansüstü tezleri ilgili olmadığının da görülmekte olduğu,

2.5.1)    "İşletmede doktorasını yapmış olmak" kriteri için Doç. Dr. .. doktora eğitimini 2019 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim dalında tamamladığına dair doktora mezuniyet belgesini beyan ettiği,
2.5.2)    "Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak." kriterlerini sağladığına dair "5.a.1.) Dr. …M Tüketici Pazarlarının Küreselleşmesi: Küresel Tüketici Kültürü, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, ISBN: 978-625-433-473-3, Haziran 2022, Bilimsel kitap" ve "1.c.5.) M n, ..MM , ...^H "Tüketici Yenilikçiliği ile Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Tutum Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama", Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17. UİK Özel Sayısı/ 265-280, Eylül 2018, Araştırma(Research) Makale, ULAKBİM" çalışmalarını beyan ettiği,

2.6)    Bu doğrultuda, Doç. Dr. ....M başvuru dosyasında kriterleri sağladığına dair teziyle ya da tez başlığı ile ilgili bir beyanı bulunmadığından söz konusu ilanda yer alan kriterlerin kadroya atanan Doç. Dr. … tarafından yazılmış lisansüstü tezlerle ilgili olmadığının görüldüğü, bahse konu kriterlerin kapsayıcı genel başlıklar olduğu ve kadroya atanan Doç. Dr. ... M özgü konu başlıkları olmadığının literatür incelemesinden de görüldüğü, gerek "küresel tüketici kültürü" kavramı gerekse de "tüketici yenilikçiliği" kavramları ile ilgili literatürde yer alan sayısız çalışma bulunduğu, bu nedenle anılan kriterleri taşıyan ve söz konusu ilanda belirtilen kadroya atanmış olan Doç. Dr. ...M yönelik olmadığı belirtilmiştir.

III.    İLGİLİ MEVZUAT
...

IV.    KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ
7)    Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde hazırlanan “Tavsiye Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.

V.    DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A.    Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
8)    Başvuruda; Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Öğretim Üyesi Alım İlanında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi unvanı için aranan niteliklerin kişiye özel olduğundan bahisle, söz konusu Anabilim Dalına Doktor Öğretim Üyesi unvanında yapılan atamanın iptali talep edilmektedir.

9)    Başvuru konusuna ilişkin Kamu Denetçiliği Kurumunun 23.11.2023 tarihli veM /   -S. sayılı yazısı ile görüş talep edilmesi üzerine Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Personel Dairesi Başkanlığından alınan 08.01.2024 tarihli, E--87007 M ve ‘Görüş talebi hk.’ konulu yazıda özetle;

9.1)    2547 sayılı Kanunun 23/c, 24/d, 26/a.2 maddeleri gereği öğretim üyelerinin (doktor öğretim üyesi, doçent ve profesör) atama ve yükseltilmelerinde yükseköğretim kurumlarının, Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebilecekleri, bahsedilen ek koşulların "bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik", objektif ve denetlenebilir (ulusal/uluslararası endeksli yayın, ulusal/uluslararası proje, asgari yabancı dil puanı vs) olmak şartıyla bilim disiplinleri (tıp, hukuk, mühendislik, güzel sanatlar vs.) arasında farklılık gösterebileceği, örneğin atama/yükseltme şartı olarak ulusal/uluslararası proje şartı, mühendislik alanı için zorunlu tutulmuşken hukuk veya güzel sanatlar alanında bu şarta yer verilmemesinin yadırganamayacağı, asgari yayın/proje, yabancı dil gibi "münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik... objektif ve denetlenebilir nitelikte”ki koşulların (ek koşul), üniversitelerin aynı bilim disiplini alanındaki tüm öğretim üyeleri için geçerli olacak "genel nitelikteki” şartlar olduğu ve Kurulun onayından geçtiği,

9.2)    Ek koşulların aynı zamanda atama ve yükseltme kriterleri olarak bilindiği ve ilgili üniversitenin kadrolarına, içeriden veya dışarıdan başvurabilecek tüm adaylar için geçerli olduğu, ancak herhangi bir üniversitedeki anabilim dalının gerçek ihtiyaçlarının, halen kadroda bulunan öğretim elemanlarının birikim ve yetkinliklerine (Örneğin çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı öğretim üyesi-Dr. öğretim üyesi/doçent/profesör- ilanına alt bilim dallarından çocuk acil, alerji ve immünoloji, beslenme ve metabolizma, endokrinoloji, hematoloji vs. alanında yayın ve tecrübe sahibi olmak vs.) göre değişeceği, üniversite, örnek olarak bahsedilen alanlarda çocuk sağlığı ve hastalıkları öğretim üyesi istihdam ediyorsa kendisinde bulunmayan ve ihtiyaç olan bir alanda (çocuk enfeksiyonu, kardiyolojisi, yoğun bakımı vs.) yetkinlik şartı aramasının kamu yararı gereği olduğu, dolayısıyla akademik veya hizmete mahsus özel ihtiyaçları vurgulamak için Kanunun bahsettiği ‘ek koşul’dan farklı olarak ‘özel şart’ ifadesinin kullanılabileceği,

9.3)    Bu durumda mevcut (içeriden) veya dışarıdan bir adayın, ilan edilen kadroya atanmak/yükseltilmek amacıyla başvurmak istemesi halinde öncelikle üniversitenin ilgili bilim disiplini için öngördüğü ek koşulları sağlaması ve ayrıca yer verilmişse ilan edilen kadronun gerektirdiği "özel şartlara”, bu şartların gerektirdiği birikim ve yetkinliğe sahip olması gerektiği, ikinci kategorideki “şartların”, bir üniversitenin ilgili bilim disiplinine ait/bağlı anabilim dallarındaki özel durum ve ihtiyaçların, bunların arz ettiği önem ve önceliğin Yükseköğretim Kurulunca güncel olarak bilinmesi, takipleri, takdir ve gerçekçi bir değerlendirmeye tabi tutulmalarının son derece güç olduğu, bu gerekçelerle söz konusu durumlara mahsus özel gereksinimler için onay şartı aranmadığı, bu süreçte gözetilecek hususun belirli kişiler değil gerçek ihtiyaçların gerektirdiği yetkinlik ve tecrübe olduğu, bu yüzden Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında ilgili düzenlemeye yer verildiği,

9.4)    Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Ana Bilim Dalı 1 adet Doktor Öğretim Üyesi kadrosu ilanı için Başkanlık Veri Yönetimi İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığına görüş sorulduğu ve alınan öğretim üyesi listesinin ekte gönderildiği, bu kapsamda söz konusu çalışma şartına sahip olabileceği değerlendirilen farklı unvanlarda 3 öğretim üyesi bulunduğundan "İşletmede doktorasını yapmış olmak. Küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak.” şartının ilana başvuracak kişi sayısını daraltıcı mahiyet taşıdığının düşünüldüğü yönünde görüş bildirilmiştir. Ayrıca ekte gönderildiği ifade edilen, YÖK veritabanında yapılan sorgulamalar sonucunda; doktorasını işletme alanında yapmış olup akademik çalışmalarında “Küresel Tüketim” ve “Tüketici Yenilikçiliği” ifadelerine rastlanan akademisyenlere ilişkin liste aşağıdaki şekildedir.
 

Ünvan	Kadro Yeri	Akademik Çalışma
Profesör	KÜTAHYA DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ / İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ / İŞLETME BÖLÜMÜ / ÜRETİM YÖNETİMİ VE PAZARLAMA ANABİLİM DALI	Yayın - Özet bildiri (Yazarları: ÖZKAN PINAR, KAYABAŞI AYDIN ) Yayın - İlgili alanda önde gelen ülkelerin hakemli bilimsel mesleki dergilerinde yayımlanmış tam makale (Yazarları: KAYABAŞI AYDIN. ÖZKAN PINAR )	Küresel Tüketim Odaklılık, Tüketici Yenilikçiliği ve Marka Tutumlarının Analizi Kürese] Tüketim Odaklılık, Tüketici Yenilikçiliği, Küresel Ve Yerel Marka Tutumları Açısından Kümeleme Analizi İle Pazar Bölümleme
Doktor Öğretim Üyesi	DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ / İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ / İŞLETME BÖLÜMÜ / ÜRETİM YÖNETİMİ VE PAZARLAMA ANABİLİM DALI	Yayın - Bilimsel Kitap (Yazarları: YÜCEL ENGİN ) Yayın - Bilimsel Kitap (Yazarları: YÜCEL ENGİN) Yayın - TR DİZİN (Yazarları: ÖZKAN PINAR, KARATAŞ YÜCEL EZGİ, YÜCEL ENGİN ) Yayın - Tam metin bildiri (Yazarları: ÖZKAN PINAR, KARATAŞ YÜCEL EZGİ, YÜCEL ENGİN )	Tüketici Pazarlarının Küreselleşmesi: Küresel Tüketici Kültürü Contemporary Issues in Economics & Business: Global Studies Vol.7 . Tüketici Yenilikçiliği İle Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Tutum Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama Tüketici Yenilikçiliği İle Fonksiyonel Gıdalara Yönelik Tulum Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama
Doktor Öğretim Üyesi	BANDIRMA ONYEDİ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ / GÖNEN MESLEK YÜKSEKOKULU / YÖNETİM VE ORGANİZASYON BÖLÜMÜ / İŞLETME YÖNETİMİ PR.	Yayın - TR DİZİN (Yazarları: SÖYLEMEZ CEVAT, ŞAHİN FATİH) Yayın - TR DİZİN (Yazarları: ŞAHİN FATİH, SÖYLEMEZ CEVAT)	Kürese] Markalara Yönelik Tutum ve Satın Alma Niyetini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma: Kümeleme Analizi ile Pazar Bölümleme Giyilebilir Teknoloji Ürünlerinde Faydacı ve Hcdonik Değerin Satın Alma Niyeti Üzerindeki Rolü: Tüketici Yenilikçiliğinin Düzenleyici Etkisi

10)    İdare tarafından; "tüketici yenilikçiliği" kavramı tüketicilere atfedilen ve tüketicilerin yenilikçilik eğilimini ölçümlerken, "yenilik performansı" kavramının işletmeler örgütlerle ilişkili bir kavram olduğundan başvuruya konu ilanda yer alan kriterlerin, kadroya atanan Doç. Dr. ... tarafından yazılmış lisansüstü tezler ile ilgili olmadığı, Doç. Dr. ... M başvuru dosyasında kriterleri sağladığına dair teziyle ya da tez başlığı ile ilgili bir beyanı bulunmadığı, bahse konu kriterlerin kapsayıcı genel başlıklar olduğu ve gerek "küresel tüketici kültürü" kavramı gerekse de "tüketici yenilikçiliği" kavramları ile ilgili literatürde yer alan sayısız çalışma bulunduğu belirtilmiştir.

11)    2547 sayılı Kanununda; Rektörün Üniversitenin kadro ihtiyaçlarını, bağlı birimlerinin ve üniversite yönetim kurulu ile senatonun görüş ve önerilerini aldıktan sonra hazırlayarak Yükseköğretim Kuruluna sunacağı, yükseköğretim kurumlarında açık bulunan doktor öğretim üyesi kadrolarının rektörlükçe ilan edileceği, ilan edilen bu kadrolara fakültelerde dekanın; diğer birimlerde müdürlerin, biri o birimin yöneticisi biri de o yükseköğretim kurumunun dışından olmak üzere üç profesör veya doçent tespit ederek bunlardan adayların her biri hakkında yazılı mütalaa isteyeceği, Dekanın veya ilgili müdürün yönetim kurullarının görüşünü aldıktan sonra önerilerini rektöre sunacağı, atamanın rektör tarafından en çok dört yıl süre ile yapılacağı, yükseköğretim kurumlarının, doktor öğretim üyesi kadrosuna atama için Yükseköğretim Kurulunun onayını almak suretiyle, münhasıran bilimsel kaliteyi artırmak amacına yönelik olarak, bilim disiplinleri arasındaki farklılıkları da göz önünde bulundurarak, objektif ve denetlenebilir nitelikte ek koşullar belirleyebileceğine hükmedilmiştir.

12)    Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliğinde; bu Yönetmelik hükümlerine göre doktor öğretim üyesi kadrolarına atanabilmek için; Yükseköğretim kurumlarının, 2547 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi uyarınca belirlenerek Yükseköğretim Kurulu tarafından onaylanmış öğretim üyeliğine yükseltilme ve atanmayla ilgili ek koşullar varsa, bu koşulları sağlamış olması gerektiği düzenlenmiş, ilana başvuru koşulu olarak adayların lisansüstü tez veya uzmanlık tezi adlarının bir kısmı veya tamamı yazılamayacağı gibi ilanda sadece belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara da yer verilemeyeceği hükme bağlanmış, bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsündeki açık bulunan doktor öğretim üyesi kadrolarının, Resmî Gazetede ve üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsünün internet ana sayfasında rektörlük tarafından ilan edilerek duyurulacağı öngörülmüştür.

13)    Yükseköğretim Kurulu Denetleme Kurulu Başkanlığı tarafından yayınlanan Akademik Kadro İlanlarında Aranan Ek Koşulların konu edildiği bilgi notunda, “…Yapılan inceleme ve soruşturmalarda Üniversiteler tarafından çıkılan bazı ilanlarda yer alan ek koşulların belirli bir adayı tanımlamaya yönelik olarak ve akademik rekabeti engelleyecek biçimde belirlenebildiği, ataması yapılan kişilerin yayınları ile belirlenen ek koşul arasında büyük benzerlikler bulunduğu ve hatta bazı atamalar için doğrudan ataması yapılan kişilerin yüksek lisans ya da doktora tez başlıklarının ek koşul olarak belirlendiği, bazı ilanlarda bilimsel kalite ve bilim disiplinleri arasındaki farklılıklarla açıklanamayacak ölçüde kısıtlayıcı ve rekabeti engelleyici koşullar belirlendiği görülmüştür.
Üniversitelerin çıkmış olduğu ilanlarda belirlediği ek koşulların kişiyi tanımlamaya yönelik olarak akademik rekabeti engelleyecek nitelikte olmasının, Anayasanın eşitlik ilkesine ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa aykırılık teşkil edeceği, tesis edilen işlemin dava konusu edilmesi halinde yargı makamları tarafından atama işleminin iptal edileceği, buna bağlı olarak üniversitenin işleyişi üzerinde olumsuzluk etkiler yaratacağı ve kişiler açısından mağduriyetler yaratacağı, söz konusu atama işleminde rol alan yetkililer açısından idari ve cezai sorumluluklar doğuracağı açıktır…” hususlarına değinilmiştir. (https://denetleme.yok.gov.tr/yayinlar-raporlar/bilgi-notlari Erişim: 09.01.2024)

14)    Danıştay 8. Dairesinin 17.01.2018 tarihli ve E. 2012/3541, K. 2018/118 sayılı Kararında; “2547 sayılı Kanunun 23. maddesinde yer alan "bilim disiplinleri arasındaki farklılık" ile maddenin gerekçesinde yer alan "üniversitelerin gelişmişlik düzeyleri" ifadesi dikkate alındığında, bahsedilen ek koşulların genel nitelikteki koşullar olduğu; Öğretim Üyeliğine Yükseltilme ve Atanma Yönetmeliği'nde de buna uygun şekilde, doçentliğe atamaya ilişkin üniversitelerce belirlenecek asgari kriterlerin Yükseköğretim Kurulu'nun onayına tabi tutulduğu anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, yardımcı doçent, doçent ve profesör kadrolarına yapılacak atamalar için 2547 sayılı Kanunda belirtilen koşulların dışında, üniversitelerin senatoları tarafından, anılan kadrolara yapılacak atamalar için belirlenen ve yasada yer almayan genel ve objektif nitelikteki ek kriterler için Yükseköğretim Kurulu'nun onayının alınması zorunludur.
Ancak, üniversiteler tarafından ilan edilen bir kadro için, ihtiyaç ve hizmet gerekleri göz önünde bulundurularak getirilen özel ve ilan edilen kadroya özgü, spesifik koşulların ise, Yükseköğretim Kurulu'nun onayına tabi olmadığı kuşkusuzdur. Ayrıca üniversitelerce ilan edilen kadrolar için bölüm başkanlığının ve/veya anabilim dalı başkanlığının görüş ve önerisine başvurulmasına da ihtiyaç bulunmamaktadır.” denilmektedir.

15)    YÖK tarafından gönderilmiş olan ve doktorasını işletme alanında yapmış olup akademik çalışmalarında “Küresel Tüketim” ve “Tüketici Yenilikçiliği” ifadelerine rastlanan akademisyenlere ilişkin listede yer alan veriler üzerinden ilgili Üniversitelerin resmi internet sayfalarında yapılan araştırmada;

15.1)    Listenin birinci sırasında yer alan akademisyenin, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi kadrosunda 2019 yılından beri profesör unvanında görev yapmakta olduğu,

15.2)    Listenin ikinci sırasında yer alan akademisyenin, Dokuz Eylül Üniversitesi kadrosunda 2023 yılından beri Doktor Öğretim Üyesi (Doçent) unvanında görev yaptığı ve başvuruya konu ilan kapsamında atanmış olan Doç. Dr.... olduğu,

15.3)    Listenin üçüncü sırasında yer alan akademisyenin, Bandırma On Yedi Eylül Üniversitesi kadrosunda 2019 yılından beri Doktor Öğretim Üyesi (Doçent) unvanında görev yapmakta olduğu
görülmüştür.

16)    Bu kapsamda; başvuru konusunun, Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün bahse konu ilanında Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi unvanı alımına ilişkin olduğu, öğretim üyelerinin atama ve yükseltilmelerinde yükseköğretim kurumlarının, akademik veya hizmete mahsus özel ihtiyaçlarını vurgulamak için 2547 sayılı Kanunda yer verilen ‘ek koşul’dan farklı olarak ‘özel şart’ belirleyebileceği, özel gereksinimler için YÖK onay şartı aranmadığı, özel şart belirlenirken belirli kişilerin değil gerçek ihtiyaçların ve bu ihtiyaçların gerektirdiği yetkinlik ile tecrübenin ön planda tutulması gerektiği,

16.1)    İdare tarafından; başvuruya konu ilanda yer alan kriterlerin, kadroya atanan Doç. Dr. ... tarafından yazılmış lisansüstü tezlerle ilgili olmadığı, gerek "küresel tüketici kültürü" gerekse de "tüketici yenilikçiliği" kavramlarıyla ilgili literatürde yer alan sayısız çalışma bulunduğu belirtilmişse de YÖK tarafından YÖK veritabanında yapılan sorgulamalar sonucunda; doktorasını işletme alanında yapmış olup akademik çalışmalarında “Küresel Tüketim” ve “Tüketici Yenilikçiliği” ifadelerine rastlanan akademisyenlere ilişkin gönderilen listede üç kişinin yer aldığının görüldüğü ve başvuruya konu ilanda yer verilen ‘küresel tüketici kültürü ve tüketici yenilikçiliği konularında çalışmaları olmak’ şartının ilana başvuracak kişilerin sayısını daraltıcı mahiyet taşıdığının YÖK tarafından ifade edilmiş olduğu,

16.2)    Ayrıca YÖK tarafından gönderilmiş olan anılan listede yer alan birinci sıradaki akademisyenin profesör unvanında görev yapmakta olduğu dikkate alınarak söz konusu alıma başvuracak uygun kriterleri taşıyan kişi sayısının ikiye düştüğü, listenin üçüncü sırasında yer alan akademisyenin ise Bandırma On Yedi Eylül Üniversitesi kadrosunda Doktor Öğretim Üyesi (Doçent) unvanında görev yapmakta olduğu gözetilerek anılan alım kapsamında başvuru yapabilecek şartları haiz sadece 1(bir) kişi olduğu sonucuna ulaşıldığı ve o kişinin de başvuruya konu ilan kapsamında atanmış olan.. olduğu, bu durumda ilana konulan şartın kişilerin başvuru haklarını kısıtlayıcı/zorlaştırıcı bir şart olduğu ve akademik rekabeti engelleyici nitelikte olmadığını kabule imkan bulunmadığı,

16.3)    Üniversite tarafından; söz konusu alıma ilişkin gerçek ihtiyaçların ve bu ihtiyaçların gerektirdiği yetkinlik ile tecrübenin ön planda tutulduğuna, ilgili konuda çalışmış Doktor Öğretim Üyesine ihtiyaç duyulduğuna, aranılan şartın alım yapılacak birime nasıl kayda değer bir bilimsel katkı sağlayacağına ve ilanda yer verilen şartın hizmet gerekleri çerçevesinde arandığına dair bir açıklama getirilemediği gibi “Küresel Tüketim” ve “Tüketici Yenilikçiliği” konularında ihtisaslaşmaya ihtiyaç duyulduğuna dair herhangi bir nesnel gerekçe de ileri sürülemediği,

16.4)    “Küresel tüketici kültürü” ve “Tüketici Yenilikçiliği” konularının her ikisinde de çalışmaları olmak şartının başvuru yapabilecek bilim insanı sayısını son derece daraltacağının değerlendirildiği ve nitekim YÖK tarafından gönderilmiş olan listeden bu durumun teyit edilebildiği, başvuranın da “Tüketici Yenilikçiliği” konusunda çalışmasının olduğu, ancak “Küresel tüketici kültürü” konusunda çalışması olmadığı belirtilerek komisyon tarafından ön değerlendirme sonucunun yetersiz olduğu kanaatine varıldığının dosya kapsamından anlaşıldığı
hususları göz önünde bulundurulduğunda; ilanda öngörülen şartları sağlayabilen ve dolayısıyla başvuru yapabilecek 1(bir) kişi olması ve o kişinin de kadroya alınmış olması nedeniyle, YÖK tarafından ilana başvuracak kişi sayısını daraltıcı mahiyette olduğu değerlendirilen söz konusu şartın, belirli bir kişiyi tanımlayan kişiye özel ilan olduğu kanaatine varılmıştır.

17)    Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğünün 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Öğretim Üyesi Alım İlanında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Doktor Öğretim Üyesi unvanı için aranan niteliklerin kişiye özel olduğu değerlendirmesiyle söz konusu ilan kapsamında Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalına yapılan Doktor Öğretim Üyesi ataması işleminde hukuka ve hakkaniyete uyarlık tespit edilememiştir.

B.    İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
18)    İyi yönetim ilkelerine 28.03.2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi Yönetim İlkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirme neticesinde, Kurumumuzca istenilen bilgi ve belgelerin idare tarafından süresi içerisinde gönderildiği anlaşılmış, ancak Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin başvurana hitaplı 04.07.2023 tarihli ve M sayılı yazısında, idari işleme karşı hangi sürede hangi mercie başvurabileceğinin gösterilmediği ve bu nedenle de “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uyulmadığı tespitiyle idarenin bahse konu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.

VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
19)    6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup İzmir İdare Mahkemesine yargı yolu açıktır.

VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE,
Şikayete konu 14.05.2023 tarihli ve 32190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Öğretim Üyesi Alım İlanı kapsamında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Anabilim Dalı Dalına yapılan Doktor Öğretim Üyesi atama işleminin ivedilikle geri alınması yönünde DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜNE TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, idare tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın BAŞVURANA ve gereği için DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜNE tebliğine
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.