Facebook
Twitter
Whatsapp
Telegram
URL Kopyala
KDK'nin kararına göre, Diyarbakır'daki bir lisede öğrenim gören öğrencinin velisi, 40'ar dakikalık iki ders arasında 15 dakika teneffüs yerine, 80 dakika blok ders, ardından 15 dakika teneffüs uygulamasının öğrencileri olumsuz etkilediğini belirterek, uygulamaya son verilmesi adına girişimlerde bulundu.
Talebinin ilgili makamlarca karşılanmaması üzerine veli, blok ders uygulamasının öğrenci odaklı olmadığını, son verilmesi gerektiğini savunarak KDK'ye başvurdu.
Başvuruyu inceleyen KDK, blok ders uygulamasına son verilmesi ve öğrenci merkezli bir programa geçilmesi yönünde Milli Eğitim Bakanlığına ile Diyarbakır Valiliğine tavsiye kararı verdi.
Kararın gerekçesinden
KDK'nin kararında, blok derslerin ortaöğretim kurumlarında öğrenci merkezli aktif öğrenme anlayışının uygulanmasını zorlaştırdığı ifade edildi.
Kararda, kapsamı ve dinlenme süresinin azlığı gibi hususlar dikkate alındığında blok ders uygulamasının talepler dışında sürekli hale getirilmesinin uygun olmadığı kaydedildi.
Eğitim ve öğretimin öğrenci odaklı bakış açısıyla sürdürülmesi gerektiği vurgulanan kararda, "Öğrencilerin dikkatini toplaması ve derslerin verimliliği açısından blok ders uygulamasının istisnai niteliği aşılarak sürekli hale getirilmesi ve başvuranın talebinin idare tarafından reddedilmesi hukuka aykırıdır." ifadeleri yer aldı.
T.C.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI : 2024/2654-S.24.4254
BAŞVURU NO : 2023/15610
KARAR TARİHİ : 08/03/2024
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Başvuran, çocuğunun Diyarbakır ili Kayapınar ilçesinde bulunan Ali Emiri Anadolu Lisesinde eğitimine devam ettiğini, okul yönetimi tarafından tüm ders saatlerinin 80 dakika blok ders ve 15 dakika teneffüs olarak uygulandığını, uygulamanın öğrencileri olumsuz etkilediğini, öğrenci odaklı olmadığını belirterek blok ders uygulamasına yönelik alınan kararların bir örneğinin gönderilmesini, blok ders uygulamasına son verilmesini, varsa keyfi karar veren ve mevzuata aykırı hareket eden sorumlular hakkında idari tahkikat başlatılmasını talep etmektedir.
2. Başvuran 28/09/2023 tarih ve 2023/15610 sayılı başvurusunda, 2023-2024 eğitim ve öğretim yılı için de blok ders uygulamasına devam edildiğini belirterek talebini yinelemektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
3. Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğünün Eğitim Politikaları Daire Başkanlığına muhatap ^M- - sayılı ve 24.10.2023 tarihli yazısında, “Diyarbakır ili
Kayapınar ilçesinde bulunan Ali Emiri Anadolu Lisesinde öğrenim gören öğrencinin öğrenim gördüğü eğitim kurumunda uygulanan blok ders uygulaması hakkındaki ilgi yazı ve ekleri Başkanlığımızca değerlendirilmiştir. 2023-2024 eğitim öğretim yılından itibaren ortaöğretim kurumlarında Talim ve Terbiye Kurulunun 24.08.2024 tarih ve 37 sayılı kararı ile kabul edilen ortaöğretim kurumları haftalık ders çizelgeleri uygulanmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, çizelge ekinde ortaöğretim kurumları haftalık ders çizelgelerinde yer alan derslere ait uygulanacak öğretim programlarına ilişkin kurul kararları belirtilmektedir. Bu derslere ait öğretim programları da Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx web sayfasında yer almaktadır.” ifadelerine yer verilmiştir.
4. Kayapınar Kaymakamlığı İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü Ali Emiri Anadolu Lisesinin ^M - M- sayılı ve 25.10.2023 tarihli İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne (Ortaöğretim Şubesine) muhatap yazısında, “a) Şikâyet konusu kapsamında başvuran ile yapılan yazışmaların aslı gibidir kayıtlı birer örneği, Ali Emiri Anadolu Lisesine 26.07.2023 tarihinde atandım. Şikayet konusunda kurumumuza atamam sonrasında herhangi bir başvuru olmamıştır.
5. b) Başvuruya konu okulda blok ders uygulamasına yer verilip verilmediği, Okulumuzda sene başı öğretmenler kurulu kararı, zümre öğretmenler kurulu kararı ve zümre başkanları öğretmenler kurulu kararı ile blok ders uygulama kararı alınmıştır.
6. c) Başvuruya konu okulda derslerin başlama, bitiş ve öğle arası dinlenme süreleri ile il çalışma takviminin ve haftalık ders programının ayrıntılarının ne olduğu, Derslerin başlama saati 08.30, teneffüs süreleri 15’er dk, bitiş saati 15.05, öğle arası 45 dakikadır. Haftanın beş iş günü ders saatleri giriş ve çıkış saatlerimiz aynıdır. İl çalışma programında normal eğitim yapan okullar en erken 08.00 de eğitime başlayabilirler ifadesi kullanılmıştır.
7. d) Ders başlama ve bitiş saatlerine dayanak olan okul müdürünün başkanlığında okul zümre başkanlarından oluşan komisyon kararının bir örneği, Ders başlama ve bitiş saatlerine dayanak olan müdür başkanlığında okul zümre başkanlarından oluşan komisyon kararı.
8. e) Şikâyete konu ortaöğretim kurumunun özellikleri, uygulanan programlar ile çevre ve ulaşım şartlarının neler olduğu, 816 öğrenci kapasiteli okulumuzda 1330 öğrenci eğitim görüyor. 24 derslikli olması gerekirken 33 adet derslikte ders yapılıyor. Kurumumuzda öğrenci kapasitesinin iki katına yakın öğrenci vardır. Okulun koridorları özel bölmelerle sınıfa dönüştürülmüş olup koridorlar mevcut kalabalığı kaldırmakta yetersiz kalıyor. Okulumuz şehir merkezinde tam gün eğitim yapan sınavsız bir Anadolu lisesidir. Ulaşım toplu taşıma araçlarıyla yapılmaktadır. Okulumuz Diyarbakır’da adrese dayalı ve diploma notu üstünlüğüne göre öğrenci alan, tercih edilen bir okuldur. Ancak adrese dayalı öğrenci almasına rağmen adres değişikliği yaparak şehrin değişik ilçelerinden gelen oldukça fazla öğrencimiz bulunmaktadır. Okulun bahçe ve koridorları yetersizdir, önceki yıllarda edinilen tecrübeler doğrultusunda teneffüslerin artmasının asayiş problemlerinin de artmasına neden olduğu ayrıca derslerin blok olarak yapılmasında zaman tasarrufunun artabileceği, bazı derslerde odaklanmanın artabileceği hususlarının görüşüldüğü kurulumuzda bütün zümrelerde alınan karar üzere derslerin blok olarak yapılmasının okulumuz şartları açısından uygun olacağı oy birliğiyle kararlaştırıldı. Ayrıca ilçe genelindeki okulların yüzde doksanından fazlasında blok ders uygulaması yapılmaktadır.
9. f) Blok ders uygulamasına dayanak olan zümre öğretmenler kurulunun önerisi ve okul müdürünün onayının onaylı bir örneği, Ektedir.
10. g) Blok ders uygulamasının istisnai niteliği dikkate alındığında uygulama gerekçesinin ne olduğu, Okulumuzda kapasitenin çok üzerinde öğrenci olduğundan ve disiplin olaylarının fazlalığından endişe duyulmaktadır. Bu konuda okuldaki teneffüs sayısının fazla olması öğrencilerin daha fazla birbirlerine temas etmelerine neden olmaktadır. Geçmiş tecrübelere dayanarak tüm öğretmenlerin ortak kararı ve idarenin de onayı ile blok ders uygulaması kararı alınmıştır. Sınıf mevcutlarının 40 olması gerekirken birçok şubede 45 öğrenci bulunmaktadır.
11. h) Şikâyete konu ortaöğretim kurumunda hangi şartların düzelmesi durumunda blok ders uygulamasından vazgeçilebileceği, Öğrenci sayısının 24 derslikli okul kapasite sayısına yani 816 öğrenci sayısına yaklaşması durumunda blok ders uygulamasından vazgeçilecektir. i) Deprem sonrasında blok ders uygulamasının sürdürülüp sürdürülmediği ve ikili öğretim vb. bir uygulamaya geçilip geçilmediği, Blok ders uygulaması devam etmiştir. İkili öğretime geçilmemiştir.
12. j) Milli Eğitim Bakanlığı olarak blok ders uygulamasına bakış açısının ne olduğu, fayda ve zararları konusunda bilimsel verilerin dikkate alınarak öneride bulunulup bulunulmadığı, Orta öğretim Kurumları yönetmeliğine göre blok ders işlenmesi istisnai bir durum olmayıp zümre öğretmenler kurulunun kararına ve okul müdürünün onayına bağlanmıştır. Fayda ve zararları okul zümre başkanları toplantı tutanağı ile Okul Zümreleri Toplantı tutanaklarında belirtilmiştir.
13. k) Milli Eğitim Bakanlığı olarak Ali Emiri Anadolu Lisesi özelinde blok ders uygulamasının evrensel değer ve standartlara, kalite ve etkililik ilkeleri gibi ilkelere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre analiz, karşılaştırma, ölçme ve değerlendirme bulgularından oluşan bir raporun hazırlanmasını müteakip bir örneğinin paylaşılması, Hazırlanan rapor ektedir.
14. l) Başvuranın talebinin 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 27 nci maddesinde yer alan “DOSTANE ÇÖZÜM” usulüyle karşılanmasının mümkün olup olmadığı, Okulumuzun proje okulu başvurusunda bulunacaktır. Geçmiş yıllarda da bu konuda başvurularda bulunmuştur. Tübitak projeleri geçmediği için olumlu bir karar çıkmamıştır. Ancak bu yıl 20 TÜBİTAK projemizin hepsi kabul görmüştür. Okulumuz proje okul kapsamına alındığında veya laboratuvarlara kurulan sınıflar ve koridor sınıflarımız kapatıldığında yani 24 derslikli hale gelince ve 816 kişilik kapasitemize yaklaştığımızda blok ders uygulamasından vazgeçilecektir.
15. m) Şikâyet konusuna ilişkin yargı organlarınca görülen bir dava yahut verilmiş bir karar bulunup bulunmadığı ve kararın bir örneği, Konu ile ilgili bilinen herhangi bir yargı kararı bulunmamaktadır. Blok ders uygulaması MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde açıkça belirtilmiş olup, yasal olarak da herhangi bir sıkıntı bulunmamaktadır.” ifadelerine yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
...
IV. KAMU DENETÇİSİ ARİF DÜLGER'İN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
25. Ali Emiri Anadolu Lisesinde uygulanan blok ders uygulamasına son verilmesi ve öğrenci merkezli bir programa geçilmesi hususunda tavsiyede bulunulması önerilmiştir.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
26. Başvuranın aynı talepli 03/02/2023 tarihli ve 2023/1935 sayılı başvurusu hakkında Dostane Çözüm Kararı verilmiştir. Kararda; “Kurumumuzca yapılan değerlendirmede, Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinin 9 uncu maddesi kapsamında derslerin, zümre öğretmenler kurulunun önerisi ve okul müdürünün onayı ile blok olarak yapılmasına karar verilebileceği, blok ders uygulamasının istisnai olduğu ve gerekçelendirilmek suretiyle uygulanabileceğinin açık olduğu, zümre toplantılarında gerekçe olarak öğrenci sayısının çokluğu durumunun öne çıktığı,
27. Başvuruya konu okulun 816 öğrenci kapasiteli olmasına rağmen 1498 öğrencinin eğitim gördüğü, 24 derslikli olması gerekirken 37 adet derslikte ders yapıldığı, bu nedenle koridorların özel bölmelerle sınıfa dönüştürüldüğü, teneffüs zamanlarında koridorların mevcut kalabalığı kaldırmakta yetersiz kaldığı, içinde bulunduğumuz eğitim dönemine isabet eden deprem felaketi sonrasında ikili eğitime geçilmemekle birlikte öğrenci sayısında artış olduğu,
28. Okulun yetersiz fiziki durumuna bağlı olarak uygulanan blok ders uygulamasının kaldırılması hususunun okul yönetiminin de gündeminde olduğu, bu kapsamda 2023-2024 eğitim ve öğretim yılında öğrenci kontenjanının düşürüldüğü, koridorlarda açılan 5 adet sınıfın kapatılacağı ve blok ders uygulamasına son verileceğinin belirtildiği,
29. 2022-2023 eğitim ve öğretim yılı ders yılı başlangıç ve bitişi tarihlerinin 12 Eylül 2022 Pazartesi-16 Haziran 2023 Cuma olarak belirlendiği, şikâyetin inceleme sürecinin ve uyuşmazlığın karara bağlanmasının eğitim yılının bitimine yakın bir zaman dilimine isabet edeceği,
30. Blok ders uygulamasına gerekçe olarak gösterilen fiziki yetersizlikleri bertaraf edebilmek amacıyla girişimlerde bulunulduğu ve ilgili çalışmaların devam ettiği, bu çalışmaların belirli bir zaman alacağının kabulü gerektiği, böylelikle mevzuata uygun bir usul ile uygulama konulan blok ders uygulamasının kaldırılması için ilgili idarenin girişimlerinin ve çalışmalarının devam ettiği, bu çalışmaların belirli bir program ve süreç gerektirdiği ve başvuruya konu taleplerin makul bir süre içinde ilgili idare tarafından yerine getirilebileceği anlaşılmıştır.” hususları vurgulanmıştır.
31. Dosya kapsamında yer alan bilgi ve belgelere göre, okul zaman tablosuna göre, ders başlangıç saatlerinin 8.30 olduğu, 8.30-9.50 arası blok ders, 15 dakika teneffüs, 10.05-11.25 arası ikinci blok ders, 15 dakika teneffüs, 11.40-13.00 arası blok ders, 45 dakika ara, 13.45-15.05 arası son blok ders olduğu görülmektedir.
32. Ders başlama ve bitiş saatlerine dayanak olan müdür başkanlığında okul zümre başkanlarından oluşan komisyonun 18/09/2023 tarihli toplantısında alınan kararın 7 inci maddesinde, ‘derslerin disiplin olaylarının azalması için blok ders olarak yapılmasına karar verildi.’ ifadesine yer verildiği görülmektedir.
33. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Biyoloji zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 18 inci gündem maddesinde, “Sene başı öğretmenler kurulunda da tüm öğretmenler tarafından dile getirilen eğitim öğretimin daha güvenli ve sağlıklı devam edebilmesi için BLOK DERS konusunda Zümremizce de okulun kalabalık olması ve sınıf öğrenci mevcutlarının normalden çok fazla olması sebebiyle, okulda ergenlik dönemi çocukların özelliği de düşünülerek asayişin sağlanması noktasında daha önceki tecrübeler de göz önünde bulundurularak derslerin blok olarak işlenmesine zümre olarak oybirliği ile karar alınmıştır. Derslerde öğrencileri de sıkmadan uygun yöntem ve tekniklerle daha önceki edinilmiş tecrübelerle derslerin blok olarak işlenmesinin uygun olacağına karar verilmiştir.” ifadesinin bulunduğu, karar sonunda tarih bulunmadığı ve isimsiz üç imza bulunduğu,
34. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Tarih zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 20 inci gündem maddesinde, “Derslerin blok yapılıp yapılmaması, disiplin olayları nedeniyle derslerin blok olarak işlenmesine karar verilmiştir.” ifadesinin bulunduğu, dört öğretmen tarafından imzalandığı ve 06/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
35. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Görsel Sanatlar zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 15 inci gündem maddesinde, “Sene başı toplantısında alınan kararla derslerin blok olmasına karar verildi.” ifadesinin bulunduğu, iki öğretmen tarafından imzalandığı ve 06/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
36. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Almanca zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 21 inci gündem maddesinde, “…Okulun fiziki koşulları göz önünde bulundurularak öğrencilerin dikkatlerinin dağılmaması için derslerin blok olarak 80 dakika işlenmesine karar verilmiştir.” ifadesinin bulunduğu, dört öğretmen tarafından imzalandığı ve 09/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
37. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 5 inci gündem maddesinde, “Derslerin blok yapılması kararına varıldı.” ifadesinin bulunduğu, iki öğretmen tarafından imzalandığı ve 18/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
38. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Felsefe zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 10 uncu gündem maddesinde, “… Ayrıca derslerin daha verimli geçebilmesi, öğrencilerde dikkat dağınıklığının ve disiplin sorunlarının en aza indirilmesi için derslerin 80 dakikalık bloklar şeklinde işlenmesine karar verildi” ifadesinin bulunduğu, üç öğretmen ve okul müdürü tarafından tarihsiz şekilde imzalandığı,
39. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Fizik zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 15 inci gündem maddesinde, “Okul mevcudunun kalabalık olma sebebiyle derslerin blok işlenmesi çıkabilecek sıkıntıların önüne geçecektir zümre ortak kararıyla derslerin blok işlenmesi kararı alınmıştır.” ifadesinin bulunduğu, beş öğretmen tarafından imzalandığı ve 06/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
40. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Müzik zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 14 üncü gündem maddesinde, “Derslerin blok olarak işlenmesine karar verilmiştir.” ifadesinin bulunduğu, iki öğretmen tarafından imzalandığı ve 06/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
41. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 15 inci gündem maddesinde, “… Ayrıca okul içi düzenin sağlanması açısından derslerin blok yapılması ve teneffüslerin de on beş dakika olarak kararlaştırıldı.” ifadesinin bulunduğu, sekiz öğretmen tarafından imzalandığı ve 07/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
42. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Coğrafya zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 15 inci gündem maddesinde, “… Öğrenci sayısının fazla olması, servis sorunu ve çevresel nedenlerden dolayı derslerin blok işlenmesi tarafımızca ortak kararımız olarak uygun görülmüştür.” ifadesinin bulunduğu, üç öğretmen tarafından imzalandığı ve 05/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
43. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Matematik zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 19 uncu gündem maddesinde, “Okul mevcudu ve fiziksel koşullar göz önünde bulundurularak yapılan istişare sonucu okulda disiplin sağlanabilmesi ve öğrencilerin odaklanmalarının istendik düzeyde tutulmasına katkıda bulunması amacıyla derslerin tekli değil de blok yapılması önerisinde tüm zümre öğretmenleri mutabık kaldı.” ifadesinin bulunduğu, on bir öğretmen tarafından imzalandığı ve 08/09/2023 tarihinde okul müdürü tarafından imzalandığı,
44. 2023-2024 Eğitim-Öğretim Yılı Ali Emiri Anadolu Lisesi Kimya zümre öğretmenler kurulu toplantısında, 5 inci gündem maddesinde, “Okulumuz kapasitesinin belirlenenden yüksek olması nedeniyle sık sık disiplin problemlerinin çıktığı bu nedenle derslerin blok olarak işlenmesinin uygun olacağı değerlendirilmiştir.” ifadesinin bulunduğu, dört öğretmen ve okul müdürü tarafından imzalandığı görülmektedir.
45. Görüldüğü üzere okul zümre başkanları kurulu zümre öğretmenler kurulundan önce derslerin blok ders kararı alması yönünde bir karar almıştır. İlgili mevzuatta açık bir yetki verilmediği görülmektedir. Ancak uygulamada alınan bu kararın dayanak alındığı görülmektedir.
46. Milli Eğitim Bakanlığından istenen ancak okul müdürü tarafından hazırlanan raporda, “816 kapasiteli okulumuzda 1330 öğrenci eğitim görüyor okulumuz derslik kapasitesi 24 olması gerekirken 33 derslikte ders yapılıyor ayrıca sınıf mevcutları 34 olması gerekirken sınıf mevcutlarımız ortalama 43 mevcuda sahiptir kurumumuzda öğrenci kapasitesinin iki katına yakın öğrenci vardır okulumuzda bulunması gereken laboratuvarlar kütüphane atölyeler ve koridorlar özel bölmelerle sınıfa dönüştürülmüş olup koridorlar mevcut kalabalığı kaldırmakla yetersiz kalıyor.
47. Okul öğrenci mevcudunun kalabalık olmasından dolayı yoğun stres oluştuğu, bu stresin koridorların kullanımında ve giriş çıkışta yaşanan fiziksel temaslardan kaynaklandığı bunun sonucu olarak da okulumuzda giderek artan disiplin olaylarının olduğu gözlemlenmiştir.
48. Ortaöğretim kurumları yönetmeliği ders süresi ve günlük çalışma saatleri başlıklı 9 maddenin 2 fıkrasında belirtildiği üzere. "derslerin blok olarak yapılabilmesi sadece zümre öğretmenler kurulunun önerisi ve okul müdürünün onayına bağlanmış olup başka herhangi bir şart veya sınırlamaya tabi tutulmamıştır. Dolayısıyla blok ders uygulamamız mevzuata uygundur. Blok ders uygulaması öğreti ortaöğretim kurumları yönetmeliğinin 9 maddesinin 2 fıkrasına göre istisnai bir durum olmayıp 1. Zümre kararları ve tavsiyeleri 2. Okul zümre başkanları kararları 3. Ortaöğretim kurumları yönetmeliği hükümlerine göre yapılmaktadır.” ifadelerine yer verilmiştir.
49. Hazırlanan rapor mevcut durumu özetlemekte ancak blok ders uygulamasının olumlu ve olumsuz katkılarını ve başarıya etkisini tam olarak ortaya koymamaktadır.
50. Blok ders kavramı incelendiğinde doktrinde faydaları ve zararlarının tartışıldığı görülmektedir.
51. Burak Şevket VURAN çalışmasında, “Blok ders ve geleneksel ders sonrası yorgunluk ve ağrı düzeyinin karşılaştırıldığında blok dersler öğrenciler için daha yorucudur. Blok ders sonrası öğrencilerin fiziksel aktivite, motivasyon ve konsantrasyon düzeyleri daha düşüktür. Blok ders sonrası öğrencilerin kas ağrısı seviyesi, molalı ders sonrası ağrı seviyesine göre daha yüksektir. Öğrencilerin yaklaşık 1/10’u uzaktan eğitimde dersin blok işlenmesini tercih etmektedir. Öğrencileri blok derste en çok zorlayan özellik öğrencilerin dikkat ve odaklanma sorunu yaşamalarıdır. Öğrencilerin blok dersi tercih etmelerinde ve sevmelerinde ön plana çıkan kriter blok dersinler molalı derslere göre daha erken sona ermesi ve ders dışında daha çok zamana sahip olduğudur.” tespitlerine yer vermiş ve “Dersin blok işlenmesi konusunda öğrencilerin tercihinin sorulması tavsiye edilmektedir. Çünkü öğrencilerin çok az bir kısmı blok ders işlenmesini tercih etmektedir. Öğrencinin derslere kamera açık şekilde katılması ve eğitmenin ders sırasında öğrencilere ilgilerini çekecek sorular ve aktiviteler önerilmektedir. … Böylece öğrencilerin blok derste yaşadığı dikkat problemi önlenebilir. Üniversitelerde akademisyenlerin dersleri molalı şekilde işlemelerine yönelik teşvik edici uygulamalar yapılmalıdır.” yönünde önerilerde bulunmuştur. (Burak Şevket Vuran, “Uzaktan Eğitimde Blok Dersin Öğrencilerde Kas İskelet Sistemi Ağrısı ve Yorgunluk Düzeyi Üzerine Etkisi Ve Öğrencilerin Tutumları”, Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yüksek Lisans Programı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-2022)
52. Yalar ve Yelken ise çalışmalarında, öğrencilerin etkin birer dinleyici olabilmeleri ve derslerde sıkılmamaları için ders süresinin fazla uzun olmaması ve gerekli teneffüslerin zamanında verilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Öğrenciler tarafından belirtilen başlıca önerileri ise şöyle sıralamaktadırlar; “Bizlere yarım gün boş zaman sağlaması dışında faydası olmayan blok ders uygulamasından vazgeçilmelidir. Blok ders uygulaması bazen çok sıkıcı ve bunaltıcı olduğu için öğretmenlerimiz anlaşılması güç olan bazı konularda hiç olmazsa birkaç dakika ders içinde ara vermelidir. Bir günde sözel ya da sayısal derslerin tamamının ya da bir kısmının ard arda gelmesi ister istemez sıkılmamıza ve dikkatimizin dağılmasına neden olmaktadır. Özellikle blok ders uygulamasında sınıfların haftalık ders çizelgeleri düzenlenirken benzer derslerin ard arda gelmemesine dikkat edilmelidir. Blok ders uygulamasında bütün öğrenciler teneffüslerde sınırlı olan bir sürede ihtiyaçlarını (yeme, içme, lavabo vs.) karşılamaya çalıştıkları için belirlenen zaman bizler için yetersiz kalmaktadır. Teneffüslere ayrılan zaman arttırılmalıdır.” Araştırma bulgularına göre, öğrencilerin % 68.8’inin blok derslerde 80 dakikalık sürenin genel olarak öğrenmeyi olumsuz etkilediği görüşünde oldukları, öğrencilerin büyük bir bölümünün (% 81.7), etkili ve kalıcı bir biçimde dersi anlayabilmek için bir dersin 40-45 dakikadan fazla olmaması gerektiği düşüncesinde birleştikleri, öğrencilerin büyük bir bölümünün (% 76.2), dersin 40- 45 dakika olmasının daha etkili ve verimli bir öğretme-öğrenme ortamına olanak sağladığına inandığı, öğrencilerin büyük bir bölümünün (% 77.1), blok ders uygulamasının kendilerini güçsüz hissetmelerine neden olduğu ve özellikle son saatlerdeki derslerde anlatılanları dinlemekte ve anlamakta güçlük çektikleri, öğrencilerin (% 66.0)’sının blok ders uygulamasını, öğleden sonra boş kalan zamanın kendilerine ayırabildikleri için önemli bir fırsat olarak gördükleri vurgulanmaktadır. Araştırmada, teneffüslerin sayısı ve süresi artırılması ve okulların fiziki şartları uygun ise blok ders uygulamasından vazgeçilmesi önerilmektedir. (Yalar, T., & Yelken, T. Y. (2009). Liselerde Blok Ders Uygulamasının İncelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 263-278.)
53. Hasan Tabak ve Fatih Şahin ise çalışmalarında, okulda harcanan süre ile başarı arasındaki ilişkiyi ortaya koymanın güç görüldüğünü, ders aralarında geçen zamanın da öğrenmeye ayrılan zaman olarak değerlendirilmesinin yerinde olacağını, teneffüs ve serbest oyun zamanının çocuklardaki öğrenme kapasitesini artırdığını, sosyal ve duygusal gelişimlerini güçlendirdiğini, onların okulda daha yaratıcı, daha özgüvenli ve daha dikkatli olmalarını sağladığına ve ders saatlerini artırmanın, hatta bu süreyle yetinmeyip ev ödevleriyle süreci evde de devam ettirmenin öğrencileri mutlu etmek veya eğitimi daha nitelikli kılmak için iyi bir gerekçe olamayacağına yönelik çalışmalara yer vermektedir. (Ortaöğretim Kurumlarında Bir Ders Saati Süresinin Gözlemi, Hasan Tabak, Fatih Şahin, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2020, Cilt 18, Sayı 1, 351-367)
54. Çaycı ise, gerçekte öğrencilerin akademik başarılarını etkileyen birçok etken bulunduğunu, etkenlerin öğretmen yeterliklerinden, öğrenci özelliklerinden ve öğretim programları ile fiziki koşullar, öğrenme-öğretme sürecinin planlanması ve hatta veli desteğine kadar geniş bir yelpazede dağılım gösterdiğini belirtmekte ve çalışma sonucunda eğitim-öğretim sürecini ve öğretim programlarını düzenleyenlere; ders sürelerinin artırılması (öğretmenlerin talebi), özellikle teneffüs zamanlarının artırılarak ders saatlerinin düşürülmesi ve öğrenci özelliklerinden hareketle sınıf bazındaki ders sürelerinin yeniden gözden geçirilmesi adına önerilerde bulunulabileceğini belirtmektedir. (Çaycı, B. (2018). İlkokullardaki Ders Süresi ve Ders Saatlerinin Sınıf Öğretmeni Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, International Journal of Eurasian Education and Culture, Issue: 5, pp., 117-131)
55. Feyyat Gökçe ise hem veliler hem de öğretmenler, öğrencilerin daha fazla dinlenme zamanına ihtiyaçları olduğu kanısında olduğunu vurgulamaktadır. (Öğretmen ve Velilerin, Öğrencilerin Okulda Geçirdikleri Zaman, Ders ve Dinlenme Süreleri ile Tatiller ve Okul Dönemleri Konusundaki Görüşleri, Feyyat Gökçe, 2012, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi Cilt 12 Sayı 4 Sayfalar 2541-2560)
56. Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; Milli Eğitim Bakanlığı 2023 Eğitim Vizyonu belgesinde, ortaöğretimde esnek ve modüler müfredat uygulanacağı ve ders çizelgesine bağlı olarak ders saatlerinin azaltılacağına yönelik ifadelere yer verildiği,
57. Milli Eğitim Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planında öğrencilerin bireysel özelliklerine ve öğrenme ihtiyaçlarına uygun fiziksel ve beşerî iyileştirmeler sağlanarak eğitime erişimleri artırılacağına, Türkiye Yüzyılı vizyonu doğrultusunda fiziki ve teknolojik altyapısıyla güçlü, eğitimde kaliteyi artıracak, etkin ve hesap verebilen kurumsal yapıyı geliştirmeye ve eğitimde verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmenin sağlanmasına yönelik hedefler konulduğu,
58. Dosya kapsamında öğrencilerin blok ders uygulaması sonucunda öğrenme kazanımlarını ortaya koyabilecek bir izleme araştırmasına yer verilmediği, eğitim ortamının ders işleniş biçimini doğrudan etkilediği,
59. Ali Emiri Anadolu Lisesinde güncel derslik sayısının 31, öğrenci sayısının 1331 olarak gözüktüğü, ortalama sınıf mevcudunun 42.9 olarak hesaplanabileceği, geçen sene ise 1498 öğrenci ve 37 adet dersliğin bulunduğu, başvuruya konu okulun gerçek kapasitesinin ise 816 öğrenci ve 24 derslik olduğu,
60. Mevzuata göre Anadolu liselerinde bir şubeye alınacak öğrenci sayısının 34 olmasının esas olduğu, öğrenci sayısının yoğunluğu ve zorunlu hâllerde okulun fiziki şartları da dikkate alınarak bu sayının 40’a kadar artırılabileceğinin düzenlendiği, mevcut ortalama sınıf mevcudunun ilgili düzenlemelere aykırılık taşıdığı, İlgili yönetmeliğin geçici dördüncü maddesinin uygulama süresinin dolduğu, hâlbuki kontenjan belirleme yetki ve görevinin okulun kendi içinde oluşturacağı bir komisyonda bulunduğu, burada kademeli veya doğrudan bir kontenjan azaltması yapılarak yoğunluktan kaynaklı mevcut sorunların önüne geçilebileceği,
61. Blok ders uygulamasına karar verilme aşamaları incelendiğinde, ders başlama ve bitiş saatlerine dayanak olan müdür başkanlığında okul zümre başkanlarından oluşan komisyonun 18/09/2023 tarihli toplantısında alınan kararın 7 inci maddesinde, ‘derslerin disiplin olaylarının azalması için blok ders olarak yapılmasına karar verildi.’ ifadesine yer verildiği, bu kararın sonraki zümre toplantılarında (Biyoloji, Görsel Sanatlar) dayanak alındığı, doğrudan yetkili olmamak üzere eğitim ve öğretimin planlanması kapsamında kabul görebileceği,
62. Zümre öğretmenler kurulu toplantılarında; okulun ve sınıf öğrenci mevcutlarının fazlalığı, okulun fiziki koşulları, okulda ergenlik dönemi çocukların özelliği, disiplin sorunlarının en aza indirilmesi, okul içi düzenin sağlanması, öğrencilerin dikkatlerinin dağılmaması, derslerin daha verimli geçebilmesi, öğrencilerde dikkat dağınıklığının ve öğrencilerin odaklanmalarının istendik düzeyde tutulması, servis sorunu ve çevresel nedenler gibi gerekçelerle blok ders uygulaması kararı alındığı,
63. Mevzuat yazım dili kapsamında blok ders uygulamasının seçenek bir uygulama gibi yazıldığı, ancak niteliği, kapsamı ve dinlenme süresinin azlığı gibi hususlar dikkate alındığında istisnai bir uygulama olduğunun açık olduğu, bu istisnai uygulamanın sürekli hale getirildiği, blok ders uygulanmasına dayanak hususların okul yönetimi ve öğretmenler tarafından kolaylıkla bertaraf edilebileceği, ortaöğretim kurumlarında güvenli ortamın sağlanmasına yönelik koruyucu ve önleyici tedbirlerin alınması, zararlı alışkanlıkların önlenmesi ve öğrencilerin genel ve şiddetten korunması amacıyla rehberlik hizmetleri kapsamında okul merkezli, temel önleme çalışmalarının yürütülmesi gerektiği, bu gibi hizmetlere çaba sarf edilmeksizin doğrudan blok ders uygulamasına geçilmesinin kaçınılmaz ve son çare olmadığı,
64. Blok ders uygulaması ile ortaöğretim kurumlarının işlevlerini öğrenci merkezli ve aktif öğrenme anlayışıyla yerine getirmesi ilkesinin uygulanmasının zorlaştığı, doktrinde blok ders uygulamasının öğrenciler üzerinde oldukça sınırlı olumlu etkisinin bulunduğunun kabul gördüğü,
65. Etkinlikler ve serbest çalışma alanları ile birlikte laboratuvar gibi diğer uygulama mekânlarından öğrencilerin yararlanmaları için okul yönetimlerince gerekli tedbirler alınması gerektiği,
66. 2023-2024 eğitim ve öğretim yılı itibari ile blok ders uygulamasına son verileceğinin okul tarafından Kurumumuza taahhüt edildiği, buna rağmen uygulamanın devam ettirildiği, öğrenci odaklı ve merkezli bir bakış açısı ile eğitim ve öğretimin sürdürülmesi gerektiği, bu kapsamda öğrencilerin dikkatini toplaması ve derslerin verimliliği açısından blok ders uygulamasının istisnai niteliği aşılarak sürekli hale getirilmesi ve başvuranın talebinin idare tarafından reddedilmesi işleminin hukuka aykırı olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi yönetim ilkeleri yönünden değerlendirme
67. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İdarenin karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, İdarenin bahse konu ilkelere uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
68. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup Diyarbakır İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜNE;
Ali Emiri Anadolu Lisesinde uygulanan blok ders uygulamasına son verilmesi ve öğrenci merkezli bir programa geçilmesi hususunda MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA ve DİYARBAKIR VALİLİĞİNE TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
Kararın BAŞVURANA, MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA ve DİYARBAKIR VALİLİĞİNE tebliğ
edilmesine
6328 sayılı Kanunun 20 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, İdarece bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
