İki ekonomist Ömer Rıfat Gencal ve Kerim Rota, YouTube’da yayımlanan haftalık “Pusula” programında gündemi değerlendirirken, Rota okul yemeği politikası için dikkat çeken bir maliyet–fayda karşılaştırması yaptı. Rota, “Bu yapılabilecek bir şey. KKM’nin 60 milyar dolar maliyeti var, okul yemeğinin maliyeti 2–3 milyar dolar. Yapılmak istenseydi yapılırdı. Bu harcama değil bir yatırım. Okul yemeğine harcanan para 7 katıyla dönüyor. Bu bilimsel bir veri.” dedi.
Programda, Kur Korumalı Mevduat’ın (KKM) toplam yükü ve yarattığı “ahlaki erozyon” etkisi de tartışıldı. Rota, KKM’nin teknik maliyet kalemlerine ek olarak toplumsal dengeleri bozduğunu, gençler ve sabit gelirliler üzerinde kalıcı hasar bıraktığını söyledi. Gencal ise benzer görüşleri paylaşarak, KKM yerine zamanında güçlü para politikası adımları atılsaydı risk primlerinin bu kadar yükselmeyeceğini vurguladı.
Rota, KKM’nin ülkeye yükünü rakamlarla anlatırken, devlet okullarındaki öğrencilere verilebilecek okul yemeğinin maliyetini karşılaştırdı:
“KKM’nin Merkez Bankası’na maliyeti 60 milyar dolar. Alınmayan opsiyon primleriyle birlikte bu tutar 75 milyar dolara çıkıyor. Türkiye’nin risk primlerindeki artışın yol açtığı faiz maliyetini de eklediğinizde toplam fatura 200 milyar doların üzerinde. Buna karşılık, Türkiye’deki 10 milyon öğrenciye bir öğün okul yemeği vermenin maliyeti yılda sadece 2–3 milyar dolar. Bu bir harcama değil, yatırım. Okul yemeğine yapılan yatırım 7 katıyla geri dönüyor; bu bilimsel olarak kanıtlanmış bir veri.”
KKM’yi “ülkenin etik değerlerine zarar veren” bir politika olarak nitelendiren Rota, asıl zararın ekonomik olmaktan öte toplumsal olduğunu söyledi:
“KKM, sadece maliyetli bir finansal enstrüman değil, toplumsal ahlaki erozyona da neden oldu. Devletin garanti verdiği bir sistemde insanlar haksız kazanca alıştı. Bu toplum sözleşmesini zedeledi. Asıl büyük kayıp burada.”
Ömer Rıfat Gencal da Rota’ya destek vererek KKM’nin gençler ve sabit gelirli kesimler üzerinde ciddi tahribat yarattığını vurguladı:
“2022–2023 döneminde konut fiyatlarındaki çılgın yükselişin önemli nedeni KKM oldu. Bundan en çok zarar gören gençler oldu. Bugün ev, araba sahibi olma hayalleri ellerinden alındı. KKM’nin maliyeti sadece 60 milyar dolarlık bir bilanço kalemi değil, aynı zamanda bir beyin göçü dalgası.”
Rota ise okul yemeği önerisini bir yatırım vizyonu olarak sundu:
“KKM’ye 60 milyar dolar harcandı. Oysa 2–3 milyar dolar ile Türkiye’deki tüm çocuklara okul yemeği verilebilirdi. Bu yapılmak istenseydi yapılırdı. Bu, sadece çocukların sağlığını değil, ülkenin geleceğini ilgilendiren bir yatırım.”
Berfu KARGI/KARAR