Türkiye’de istihdam hızla “yaşlanıyor.” Geçim zorluğu nedeniyle yurttaş, ilerleyen yaşlarında bile çalışmak zorunda kalıyor. Önemli bir bölümü açlık sınırının altında kalan emekli aylıkları geçinmeye yetmiyor. Emekçi, ücreti-maaşı düşeceği için emekli olmayıp çalışmaya devam ediyor. Son 20 yılda istihdamın yaş dağılımı ileri yaşlara doğru kaydı. Tarımda, sanayide, hizmetler sektöründe yaşlıların istihdamda kalma süreleri artıyor. 

Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın “İşgücü Piyasasındaki Gelişmelerin Makro Analizi-2025 Yılı 2. Çeyrek Raporu”nda, 2004-2024 arasında Türkiye’deki istihdamın yaş kompozisyonundaki dönüşüme yer verildi. Raporda, son 20 yılda istihdamın yaş dağılımının belirgin biçimde ileri yaşlara doğru kaydığı belirtildi.

Bu kayışın; üretim süreçlerinde deneyimin ağırlığı, yaşam boyu öğrenme ve beceri güncellemesi, ayrıca emekliliğe geçiş ve işyeri sağlığı politikalarının yeniden tasarlanması bakımından kritik sonuçlar doğurduğu kaydedildi. Gençlerin payındaki gerilemenin, eğitimde kalış süresinin uzaması ve ilk işe girişin gecikmesiyle yakından ilişkili olduğu savunulan raporda, orta-ileri yaş gruplarının yükselişinin ise çalışma hayatında kalış süresinin uzadığını gösterdiği belirtildi. 

EN HIZLI TARIMDA

Raporda, tarımın, ileri yaş payının en hızlı arttığı alan olduğuna dikkat çekilirken, şöyle devam edildi:

“55 yaş üstünün ağırlığı hem erkeklerde hem kadınlarda belirgin biçimde yükselmiş, erkeklerde 65 ve üzeri yaştakilerin payı yaklaşık yüzde 11’den yüzde 16’ya yükselmiştir. Gençlerin payındaki düşüş ise tarımdan çıkış ve kentleşme eğilimleriyle örtüşmekte ve kırsal istihdamın yaşlandığını göstermektedir.”

SANAYİDE DE AYNI

Raporda, sanayide en keskin dönüşümün kadınlarda gözlendiği belirtildi. 20-24 yaş bandında çift haneli düşüşlere karşılık 40-54 yaş dilimlerinin her birinde güçlü artışlar ortaya çıktığına işaret edilen raporda, “45-49 bandı belirgin biçimde genişlemiştir. Erkeklerde de ileri yaş dilimlerine doğru benzer fakat daha ılımlı bir kayış yaşanmış; 25-34 yaş bandının payı daralırken 45-54 bandının payı güçlenmiştir. Bu tablo, üretimin giderek daha deneyim-yoğun bir yapıya evrildiğine ve kıdemli işgücünün ağırlığının arttığına işaret etmektedir” denildi. 

50-64 YAŞ ARTIYOR

Raporda, hizmetler istihdamının yaş dağılımının ise daha dengeli fakat yönü itibarıyla yine yaşlanma eğiliminde ilerlediği kaydedildi. Erkeklerde 25-34 yaş grubunun payı küçülürken 50-64 yaş aralığındakilerin payının belirgin biçimde arttığına dikkat çekilen raporda, “Kadınlarda genç yoğunluğu (20-29) gerilerken

45-54 yaş aralığı güçlenmiştir. Hizmetlerin meslek bileşimi orta-ileri yaşa uygun istihdamı desteklemekte ve bu yaş kaymasının sektörel ihtiyaçlarla örtüştüğünü ortaya koymaktadır” denildi.

İSTİHDAM YAŞLANIYOR

2004-2024 döneminde Türkiye’de istihdamın yaş kompozisyonunun belirgin biçimde yaşlanma yönünde evrildiğine vurgu yapılan raporda, şöyle denildi:

“Bu eğilim, gençlerin işe geç geçişi ve orta-ileri yaş gruplarının işgücünde kalış süresinin uzamasıyla birlikte, işgücü piyasasında deneyimin öneminin arttığı bir yapının oluştuğunu göstermektedir. Politika düzeyinde gençlerin işgücüne

girişini kolaylaştıran geçiş mekanizmaları, işletme düzeyinde ise yaşa duyarlı insan kaynakları, esnek çalışma düzenleri, işyeri sağlığı/ergonomisi ve sürekli beceri geliştirme yaklaşımlarının güçlendirilmesi önem taşımaktadır. Böylelikle verimlilik artışı desteklenirken istihdamın uzun vadeli sürdürülebilirliği de pekiştirilebilecektir.”

Mustafa ÇAKIR