Ekonomik kriz günden güne derinleşirken işsizlik de yurt genelinde hızla yayılıyor. Daralan üretim ile işten çıkışlar hızlanıyor, sermayedarların kimine de "kriz" bahane oluyor. TÜİK’in açıkladığı güncel işsizlik verilerine göre resmi oran olan dar tanımlı işsizlik ağustosta yüzde 8,5 oldu. TÜİK'in işsiz olarak kabul etmediği gerçek işsizlerin oranını ifade eden geniş tanımlı işsizlik ise yüzde 29,7 ile zirveye yakın seyretti.

TÜİK'e göre ülkede 3 milyon 44 bin işsiz varken DİSK-AR'ın çalışması gerçek sayıyı ortaya koydu. DİSK-AR hesaplamasına göre gerçek işsizler 12 milyon 190 bin kişi. Bir yılda 1 milyon 117 bin kişi işsizlerin arasına katıldı. Kadınlarda yüzde 39,2'lik oran ile gerçek işsizlik, yüzde 23,8 olan erkek işsizliğinden 15,4 puan fazla gerçekleşti.

SANAYİDE 173 BİN, TEKSTİLDE 122 BİN KAYIP

Derin krizin yol açtığı iş kayıpları SGK'nin verilerine de yansıdı. Son olarak açıklanan Ağustos 2025 Ücretli Çalışan İstatistikleri de hem işsizliğin ulaştığı genel boyutu hem de sektörel istihdam kayıplarını ortaya koydu. Sektörel krizin uzun süredir devam ettiği sanayide istihdam, bir yıl içinde yüzde 3,6 azaldı. Böylece sanayi çalışanı sayısı bir yıl içinde 5 milyon 66 bin 396’dan 4 milyon 892 bin 980’e geriledi. Bir yıl içinde 173 bin 416 kişi işsiz kaldı.

Sert düşüşün yaşandığı bir diğer işkolu da tekstil ürünleri imalatı oldu. Sektörü içinde bulunduğu genel kriz ve ucuz işgücü arayışındaki pazarın Mısır, Bangladeş, Fas gibi emeğin yok pahasına satın alınabildiği ülkelere yönelmesiyle daralan üretim hacmi, istihdamdaki düşüşe de yansıdı. Yıllık istihdam kaybı yüzde 8,7 olurken çalışan sayısı da 468 bin 988 kişiden 428 bin 137 kişiye geriledi. Böylece bir yılda tekstil sektöründe işini kaybeden kişi sayısı 40 bin 851 oldu. Aynı sektörün bir diğer alt kolu olan giyim ürünleri imalatında istihdam ise yıllık yüzde 13 azaldı. 628 bin 118 olan çalışan sayısı 12 ayda 546 bin 598’e geriledi. Giyim ürünleri imalatındaki 81 bin 520 kişilik istihdamla birlikte tekstil ve giyim sektöründe bir yıl içinde işsiz kalan sayısı 122 bin 371 oldu.

Madencilik ve taş ocakçılığındaki kayıp da benzer şekilde bir yıl içinde yüzde 3,3 olarak gerçekleşti. İşkolunda çalışan sayısı 12 ayda 146 bin 520’den 141 bin 710 kişiye geriledi. 4 bin 810 maden işçisi istihdamdan kopmak zorunda kaldı. Kömür ve linyit çıkarması işkolundaki düşüşün oranı da yüzde 13,2 oldu. Bir yılda istihdam 41 bin 171’den 35 bin 753’e geriledi. Kömür ve linyit çıkarmada çalışan 5 bin 418 madenci de son bir yıl içinde işsiz kaldı.

İstihdamdan kopuşun olduğu bir diğer işkolu olan imalatta yıllık değişim yüzde eksi 3,9 oldu. Çalışan sayısı 4 milyon 725 bin 793 kişiden 4 milyon 541 bin 248’e düştü. İşsiz kalan kişi sayısı 184 bin 545 oldu.

Ana sektörlerin alt gruplarındaki bir yıllık istihdam kaybı ise çok daha ciddi boyutlara ulaştı. Ticaret ve hizmet sektörünün alt grubu yayımcılıkta seyahat acentesi ve tur operatörleri işkolundaki kayıp, turizmde krizin yaşandığını ortaya koydu. Yüzde 11,6 ile en çok iş kaybının olduğu gruplardan biri olan işkolunda çalışan sayısı 87 bin 386’dan 77 bin 282’ye geriledi. Bir yıl içinde 10 bin 104 seyahat ve turizm çalışanı işsiz kaldı. Büro yönetimi alt grubunda da kayıp yüzde 4,4 oldu. Sektördeki istihdam 207 bin 453 çalışandan 198 bin 403’e kadar düştü. Bu işkolunda bşr yıl içinde işsiz kalan kişi sayısı da 9 bin 50 olarak gerçekleşti.

ÜRETİMİN HER KOLU ALARM VERİYOR

Sanayi sektörünün ise neredeyse her alt grubunda istihdam kaybı yaşandı. Sektördeki yıllık istihdam kaybı yüzde 3,6 olarak gerçekleşirken alt gruplardaki kayıp çok daha yüksek oranlarda seyretti. Dayanaksız tüketim malı imalatında bir yıl içerisinde 85 bin 886 kişi işsiz kaldı. Yüzde 5,3 olarak gerçekleşen gerileme ile istihdam edilen kişi sayısı 1 milyon 614 bin 59’dan 1 milyon 528 bin 173’e geriledi.

Deri ve deri ürünleri imalatındaki istihdam kaybı yüzde 12,5 oldu. Çalışan sayısı 65 bin 389’dan 57 bin 602’ye düştü. Ağaç ve ağaç ürünlerdeki gerileme de 77 bin 306 kişiden 72 bin 599 kişiye düşüşle yüzde 6,1 oldu. Elektrikli teçhizat imalatındaki gerileme 225 bin 557’den 213 bin 977’ye gerçekleşerek yüzde 5,1 oranında seyretti. Gerilemesi yüksek seyreden diğer alt gruplar yüzde 10,4 gerileme ile suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması; yüzde 4,1 ile makine ve ekipmanlarının kurulumu ve onarımı, yüzde 3,4 ile motorlu kara taşıtları imalatı, yüzde 4,2 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı oldu.

KRİZ SERMAYEDARLARA ‘FIRSAT’ OLDU

Krizle beraber üretim hacminin azalmasını adeta ‘fırsata çeviren’ sermayedarlar arasında toplu işten atmalar gerçekleştirmek de adeta bir trend haline geldi. Özellikle merkezlerini ülkeden daha ucuz işgücü bulunan pazarlara taşıyan tekstil devleri, ülkeden çıkarken emekçileri de gelir kapılarından etmekte beis görmedi. Son bir yıl içinde DeFacto 450, Colins 1500, Şık Makas / Crs Denim 800 işçiyi topluca işten çıkardı. 2 bin 750 tekstil işçisi böylece işinden edildi.

Madencilik sektörü de tekstilden çok farklı dğeil. Yalnızca Manisa Soma’da bir yıl içerisinde toplam 2 bin 550 madencinin işine son verildi. Ermaden’e bağlı taşeron firma Çiftay Madencilik’in Sivas Divriği tesislerinde ise 18 madencinin işine son verilirken işten çıkarmaların 200 kişiye ulaşacağı öne sürüldü.

Ülkenin ikinci büyük petrokimyasal üreticisi Ravago da ‘küçülmeye gideceğini’ ilan ederek İzmir Aliağa fabrikasında 90 işçiyi işten çıkaracağını duyurdu. İzmir’de kurulu Amerikan sermayeli TPI Kompozit de işçilerin grevi sürerken ilk olarak iflas ettiğini duyurmuş, daha sonra ise hisselerini devretmişti. TPI Kompozit de benzer şekilde 2 bin 160 işçinin işine son verdi.

Tarım Kredi Kooperatifleri Marketleri de 2025’in ilk yarısında yaşadığı mali kayıpları gerekçe göstererek 1200 çalışanı topluca işten çıkaracağını açıkladı. Böylece yalnızca bir yıl içinde toplu işten çıkarmalarla işine son verilen kişi sayısı 8 bin 768 oldu.

BİRGÜN