CHP’nin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ulaş Karasu, kamu ihalelerini mercek altına aldı. Karasu, 2005 ile 2024 yılları arasında “şanslı” 11 firmaya 452 ihale verildiğine çekti. Bu ihalelerin yüzde 54’ü, parasal tutar olarak da 1.3 trilyon liralık bölümü “pazarlık usulü” ile gerçekleştirildi. Sadece yüzde 22’si “açık ihale” olarak yapıldı. Tüm bunları 16 slayt halinde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerine izleten Karasu, “11 şanslı şirkete 452 ihale vermişsiniz; bu ihaleler kapalı kapılar ardında kuralsız, kanunsuz verdiğiniz ihaleler” dedi.
‘GERÇEK AHTAPOTUN KOLLARI’
CHP’li Karasu, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın bütçesi görüşürken 16 slayttan oluşan bir sunum yaptı. Milletvekillerine izlettirilen sunumda, “Gerçek ahtapotun kolları” başlıklı bir tablo da gösterildi. Karasu’nun paylaştığı bu tabloya göre, 2005 ile 2024 yılları arasında 11 firmaya toplam 452 ihale verildi. Bu ihalelerin toplam tutarı 61.1 milyar dolar. Güncel tutara göre 2.5 trilyon lira. Bu ihalelerden yüzde 54’ünü kapsayan 1.3 trilyon liralık büyük bir bölümü “pazarlık usulü” ile gerçekleştirildi. Yüzde 24’üne denk gelen 605.8 milyar lirası “belli istekliler arasında ihale” yöntemiyle yapıldı. Yüzde 22’sine denk gelen 574.2 milyar lirası ise “açık ihale” olarak gerçekleştirildi.
‘AHTAPOTUN HAVUZU’
CHP’li Karasu, komisyondaki konuşması sırasında, şunları söyledi:
“Bakanlığınıza bağlı sadece 18 yapım işinde Sayıştay’ın ve kurum teftiş raporlarının tespit ettiği - bugünkü döviz kuruyla - 768 milyar TL kamu zararı var. ‘Ahtapot...’ diyorsunuz ya, sizde ahtapotun havuzu var. Bakın, 11 şanslı şirkete 452 ihale vermişsiniz; bu ihaleler kapalı kapılar ardında kuralsız, kanunsuz verdiğiniz ihaleler. Bu ihalelerin tutarı tam 61 milyar dolar yani güncel kurla tamı tamına 2 trilyon 562 milyar lira, bu ihalelere yap-işlet-devretler de dahil değil.”
11 KÖPRÜ PARASINA 1 KÖPRÜ
Karasu, sunumunda başka konulara da dikkat çekti. Buna göre Osmangazi Köprüsü’nün maliyeti 1.5 milyar dolar, garanti tutarı ise 17 milyar dolar. Karasu, 11 köprü parasına 1 köprü yapıldığına dikkat çekti.
DEVİR TARİHLERİ UZADI
Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu’nun (Osmangazi Köprüsü dahil) ihaleye göre kamuya devir tarihi 2035’ti. Sözleşme değişikliğiyle devir tarihi 2038’e çıkarıldı. Kuzey Marmara Otoyolu (KMO) Odayeri-Paşaköy’de (3. köprü dahil) ihaleye göre kamuya devir tarihi 2024’tü. Sözleşme değişikliği ile 2028’e uzatıldı. KMO Kınalı-Odayeri devir tarihi 2025’ten 2030’a çıkarıldı. KMO Kurtköy-Akyazı devir tarihi 2024’ten 2030’a uzatıldı. KMO Nakkaş-Başakşehir 2041’den 2044’e çıkarıldı. Ankara-Niğde Otoyolu’nda ihaleye göre kamuya devir tarihi 2030’du, sözleşme değişikliği ile 2035’e uzatıldı. Menemen-Aliağa-Çandarlı Otoyolu’nda devir tarihi 2027’den 2028’e çıkarıldı. Malkara-Çanakkale (Çanakkale Köprüsü dahil) 2037’den 2038’e uzatıldı.
ŞİRKETE 4.8 MİLYAR DOLAR
Karasu’nun sunumuna göre, KMO Odayeri-Paşaköy Kesimi (Yavuz Sultan Selim köprüsü dahil) devir tarihi 2024’ten 2028’e çıkarılırken, şirketin topladığı yıllık gelir ile Hazine’den ödenen garanti tutarı 1.2 milyar dolardı. 4 yıl uzatma ile şirkete gidecek ek tutar 4.8 milyar dolar oldu.
GARANTİ ARTTIRILDI
Sunuma göre, Aydın-Denizli Otoyolu’nda sözleşme değişikliği ile “garanti” sayıları artırıldı. Bir kesimde ihalede 35 bin olan günlük geçiş garantisi 53 bine çıkarıldı. Diğer kesimde 30 bin olan garanti 48 bine yükseltildi. Firmaya 48 milyar lira ödeme olacak.
TUVALET YOK, İSTASYON YOK!
Sunuma göre, otoyollar garanti ödemeleri hemen başlasın diye aceleyle açılıyor. Sonrasında trafik şeritleri kapatılarak “bakım ve üst yapı yenileme çalışmaları” adı altında bitmeyen işler tamamlanıyor. Yurttaşın yolda bir o tarafa bir bu tarafa geçtiğine işaret edilen sunumda, “Zaten fahiş geçiş ücreti ödüyor ama yolun kapalı kısımlarında eziyet çekiyor. Otoyol hizmet tesisi yok, tuvalet yok, akaryakıt istasyonu yok. Nasıl oluyor da işletme açılıyor ve kesin kabulleri yapılıyor?” diye soruldu.
ORAN ARTTI
Sunuma göre, yap-işlet-devret (YİD) ulaşım projeleri için bütçeden yapılan garanti ödemelerinin 2018 yılında idarelerin yatırım bütçelerine oranı sadece yüzde 18’di. 2024’te bu oran yüzde 69’a çıktı. YİD kapsamında karayolları bütçesinden geçen yıl 60.2 milyar lira garanti ödemesi yapıldı. Son 5 yılda yapılan garanti ödemeleri yüzde 1080 oranında arttı. 5 yılda tam 273 milyar lira ödendi. Sadece gelecek 3 yıl için 376 milyar lira ayrıldı.
NELER YAPILABİLİRDİ?
Sunuma göre, Osmangazi Köprüsü’nün ihale tarihi itibariyle maliyeti 1.5 milyar dolardı. Güncel maliyeti 63.1 milyar lira. Karayolları bütçesine konacak 3 yıllık garanti ödemesi 376.3 milyar lira. Sadece 3 yıllık ödenekle 6 köprü yapılabilirdi. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün maliyeti ihale tarihi itibariyle 809.9 milyon dolar. Güncel maliyeti 34.1 milyar lira. 3 yıllık toplam garanti ödemesi 376.3 milyar lira. 3 yıllık ödenekle yapılabilecek köprü sayısı 11. Çanakkale Köprüsü’nün ihale tarih itibariyle maliyeti 1.8 milyar dolar. Güncel maliyet 78.4 milyar lira. 3 yıllık garanti ödemesi 376.3 milyar lira. 3 yıllık ödenekle yapılabilecek köprü sayısı 5.
HAYALLER, GERÇEKLER
Ankara-İstanbul YHT’nin yapımının 20 yıldır devam ettiğine işaret edilen sunumda, “Ankara-İzmir YHT 1080 günde bitecekti, 2028 yılı da hayal görünüyor. Bandırma-Bursa-Osmaneli YHT yapımı 14 yıldır devam ediyor. Ankara-Sivas YHT, ‘2 saatte gidilecek’ denilmişti, 3 saat 20 dakika sürüyor. Halkalı-Kapıkule 2023’te bitecekti, 2028’de biteceği açıklandı” denildi.
Mustafa ÇAKIR