Yoksulluğun derinleştiği, kamusal kaynakların piyasaya aktarıldığı dönemde eğitim sistemi de çöküşte. Eğitim Reformu Girişimi (ERG), Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2024-2025 eğitim-öğretim yılı verilerinden hareketle hazırladığı ön değerlendirmeyi yayımladı. Derlenen ön değerlendirme, eğitime erişimdeki eşitsizliklerin sürdüğünü ortaya koydu. Eğitim dışındaki çocuk sayısı 14 yaştan itibaren keskin biçimde artarken okulöncesi eğitimde okullulaşma oranları düştü.
Rapora göre zorunlu eğitim çağındaki 611 bin 612 çocuk okul dışında. Çocukların büyük kısmının 14-17 yaş grubunda yer alması özellikle lise çağında eğitimden kopuşun hızlandığını ortaya koydu. Veriler, ekonomik krizin erkek çocuklarını işgücüne daha erken ittiğini, kız çocuklarının ise görülmeyen ev içi emek veya çocuk yaşta evlilik nedeniyle eğitim dışında kaldığını gösterdi.
OKULÖNCESİNDE SERT DÜŞÜŞ
Okulöncesi eğitimde öğrenci sayısı gerilerken, taşımalı eğitim ve pansiyonlardan yararlanan öğrenci sayısı da azaldı. Rapora göre okul öncesi eğitimdeki öğrenci sayısı bir yılda yaklaşık 200 bin azaldı. 2023-24 döneminde 1 milyon 954 bin 202 olan okul öncesi öğrenci sayısı bu yıl 1 milyon 741 bin 314’e düştü. Beş yaş grubunda net okullulaşma oranı yüzde 82,5’e geriledi. Bu oran, son yılların en düşük düzeyi. Okul öncesi eğitimde yaşanan düşüşe karşın, Diyanet’e bağlı 4-6 yaş Kuran kurslarına katılım artmaya devam etti.
Öte yandan 2024’te yapılan yönetmelik değişikliğiyle taşımalı eğitimde mesafe sınırı 50 km’den 30 km’ye indirilmişti. Bu düzenleme sonrasında taşımalı öğrencilerin sayısı yüzde 16,2 azalarak 846 bin 168’e düştü. Ayrıca pansiyonlu okullarda kalan öğrenci sayısı da yüzde 7,9 azalarak 244 bin 666’ya geriledi. Hem taşımalı eğitim hem pansiyon sayılarındaki düşüş, çocukların eğitime erişimini zorlaştırdı.
Eğitim altyapısındaki artış da yetersiz kaldı. Toplam derslik sayısı bir önceki yıla göre sadece yüzde 1,4 artarak 753 bin 571’e çıktı. Resmi kurumlarda artış yüzde 1,7, özel kurumlarda ise yüzde 0,4’te kaldı. Nüfus artışı ve göç göz önüne alındığında bu oranlar eğitimdeki kapasite sorununu çözmeye yetmedi.
GÜVENCESİZ İSTİHDAM
2024-25 yılında öğretmen sayısı 1 milyon 187 bin 409 oldu. Öğretmenlerin yüzde 94,6’sı kadrolu, yüzde 5,4’ü sözleşmeli çalıştı. Ücretli öğretmen sayısında artış gözlendi. ERG, bu durumun güvencesiz istihdamı kalıcı hale getirdiğini vurguladı. Bir yılda öğretmen sayısı yüzde 1,6 arttı ancak yapılan atama sayısında 20 bini aşkın düşüş gözlemlendi. Buna karşın emekli olan öğretmen sayısı sert biçimde düşerek 8 bin 776’ya indi.
İlayda SORKU / BİRGÜN