Gündeme getirdiğimiz 12 yıllık zorunlu eğitimin kısaltılmasında sona gelindi. 4+4+4 sisteminin son 4’ü ile ilgili değişiklik büyük ihtimalle önümüzdeki hafta yapılacak kabinede masaya yatırılacak. Şu an en öne çıkan sistem 2+2 şeklinde...

Liselerin ilk iki yıl zorunlu olacak. 11. ve 12. sınıflar için de isteğe bağlı modeller önerilecek. Kabinede yapılan sunumların ardından yeni model parlamentoya sunulacak. Eğer planlandığı şekilde süreç tamamlanırsa önümüzdeki yıl eğitim öğretim takvimi buna göre şekillenecek. 

TEK TİP LİSE YOK

Avrupa’da tam zamanlı zorunlu eğitim-öğretim genellikle 10-11 yıl sürer ve 15-16 yaşlarında sona erer. En kısa süre (8-9 yıl) Estonya, Hırvatistan, Polonya, Slovenya, Arnavutluk, Bosna Hersek, Lihtenştayn, Karadağ ve Sırbistan’da belirlenmiş. Bu ülkelerden bazıları, çocukların okul öncesi eğitim programlarına yarı zamanlı (yılda 250 saat veya daha az) katılmalarını zorunlu tutabilir. 

Avrupa eğitim sistemlerinin üçte birinden biraz daha azında, eğitim öğretim 11 yıldan daha uzun bir süre için zorunlu ve genellikle 18 yaşına kadar sürer. Tam zamanlı zorunlu eğitim-öğretime 19 yaşına kadar devam etme zorunluluğu nadir olmakla birlikte Almanya’da dört eyalette ve Kuzey Makedonya’da bazı eğitim programlarında görülür. 

Belçika (üç topluluk), Macaristan ve Romanya’da tüm öğrenciler için 13 yıl okula devam zorunluluğu var. Az sayıda ülke zorunlu eğitim-öğretimin belirli uzantılarını uygulamaya koymuş durumda... Avusturya ve Polonya’da, tam zamanlı zorunlu eğitim-öğretimin ardından belli bir süre ek zorunlu yarı zamanlı eğitim-öğretim uygulanır. Eğitimden ayrılma yaşının 16 olarak belirlendiği Macaristan ve Hollanda’da, belirli temel nitelikleri kazanmamış öğrencilerin 18 yaşına kadar eğitim-öğretime devam etmeleri gerekir.

SÜREYİ KISMAK YETMEZ

Enstitü Sosyal tarafından kaleme alınan “Lise Eğitiminin Geleceği: Değişim Talepleri ve Politika Önerileri” raporunda dikkat çeken öneriler var: Yalnızca zorunlu eğitim süresinin düzenlenmesinin yeterli olmadığı konusunda paydaşlar hemfikir. Lise eğitiminde ihtiyacı karşılayacak bir dönüşüm için farklı lise türleri için esnek modeller, müfredatta düzenlemeler ve sadeleşme öncelikli görülmekte. Okul türleri ve öğrenci profilleri dikkate alınarak müfredat hayat beceri dersleri ile de çeşitlendirilmelidir. Ayrıca seçmeli dersler, öğrencilerin ilgi ve yeteneklerine göre gerçek bir tercih alanı sunacak şekilde yeniden yapılandırılmalı; ders saatlerinin yoğunluğu azaltılarak uygulamalı öğrenmeye daha fazla yer verilmelidir. Lise eğitiminin haftalık ortalama ders saatlerinin oluşturduğu yük, gelişimsel ihtiyaçlar açısından uygun görülmemekte. Lise öğrencilerinin bilişsel, sosyal ve duyuşsal gelişimi için süreçler birbirini destekleyici biçimde yeniden tasarlanabilir. Kariyer rehberliği ortaokulun son senesine bırakılmamalı, ortaokulun ilk yıllarından itibaren başlamalı. Ortaokul kademesinde başlanacak olan “Rehberlik ve Yönlendirme” dersleri bu doğrultuda etkin bir biçimde kullanılmalı.

TÜRKİYE'YE AVUSTRALYA MODELİ

Singapur: Zorunlu eğitimin 12 yıl olduğu Singapur’da öğrenciler ortaokul sonunda girdikleri sınavdan sonra öğrenme hızlarına ve hazır bulunuşluk düzeylerine göre junior kolej (üniversite öncesi hazırlık), politeknik (3 yıl süren mesleki diploma programları) ve teknik eğitim enstitüsü (institute of technical education) gibi teknik eğitim programları olmak üzere üç farklı düzeyde lise eğitimi almakta.

Çin: Lise eğitiminin zorunlu olduğu ülkelerden bir diğeri olan Çin’de, ortaöğretimi tamamlayan öğrenciler akademik lise ya da mesleki liseye devam eder. Akademik lise eğitimi 3 yıl, mesleki lise ise 3 veya 4 yıl sürmekte. Ortaokulu tamamlayan öğrenciler hangi lise türüne devam edeceklerini belirlemek için ‘zhongkao’ adlı ulusal sınava girmek zorunda. Bu sınav, öğrencilerin mesleki ya da akademik bir lise programına yönelmesini belirler.

Japonya: Zorunlu eğitimin dokuz yıl sürdüğü Japonya’da liseler akademik ve mesleki olarak ikiye ayrılır. Meslek liselerinde birçok seçenek mevcut. 

Estonya: Lise eğitiminin zorunlu olmadığı Estonya’da genel ve mesleki olmak üzere iki lise türü bulunmakta. Genel liseler ulusal müfredat çerçevesinde bilgi, beceri ve yetkinlik kazandırmayı amaçlar. 9. sınıfı tamamlayan ve eğitime devam etmek isteyen öğrenciler, “gümnaasium” adı verilen kurumlarda 3 yıl daha öğrenim görürler. Meslek liseleri ise öğrencileri iş hayatına, toplumsal katılıma ve hayat boyu öğrenmeye hazır hâle getirmeyi amaçlar

Finlandiya: Lise eğitimi esnek bir yapıya sahip. Sınıf temelli değil, kredi esaslı bir model uygulanır. Eğitim genellikle 3 yılda tamamlanır ancak 2 ila 4 yıl sürebilir. Öğrencilerin en az 150 kredi tamamlaması gerekir. Liseler genel ve mesleki olmak üzere ikiye ayrılır. 

İsviçre: Lise eğitimi, genel eğitim ve mesleki programlar olarak ikiye ayrılır. Genel liseler genellikle dört yıl süren bakalorya okulları ve üç yıllık uzmanlaşmış okulları içerir. Bakalorya diploması, üniversiteye doğrudan geçiş hakkı sağlar. Uygulamalı bilimler üniversitelerine geçiş için ise ek şartlar gerekebilir.

Avustralya: Lise eğitimi 10. sınıfa kadar zorunludur. Sonrasında öğrenciler 17 yaşına kadar mesleki eğitime, çıraklığa veya üniversiteye hazırlık programlarına katılabilir. 11. ve 12. sınıflar üniversiteye hazırlık için kritik yıllardır. 

Mahmut ÖZAY